عملیات والفجر8

پیروزی های جمهوری اسلامی با فتح خرمشهر به اوج خود رسید، غرب به منظور فراهم آوردن شرایط مناسب در تحمیل صلح و سازش به جمهوری اسلامی، تلاش اصلی را معطوف بر حفظ صدام کرد. بدین ترتیب از یک سو پافشاری و تصمیم قطعی غرب مبنی بر حفظ صدام و از سوی دیگر، عزم راسخ جمهوری اسلامی جهت حصول به اهداف حقه خود در جنگ و تسلیم نشدن در برابر فشارهای همه جانبه استکبار، به نوعی، حالت نه جنگ، نه صلح را میان طرفین حاکم کرد. در واقع حفظ صدام و بازداشتن ایران از پافشاری روی آرمان های خود، برقراری موازنه قوا بود. از این رو افزایش و تقویت توانایی های تکنولوژی عراق به ویژه نیروی هوایی، در دستور کار استکبار قرار گرفت و به دنبال آن دشمن سعی کرد فضا را به طور مطلق در اختیار بگیرد تا شاید به این وسیله به لحاظ ضعف های متعددی که داشت، صحنه جنگ را از میدان رزم زمینی به آسمان، دریا و شهرها بکشاند. 

گذشته از استراتژی غرب و حمایت های همه جانبه علمی و نظیر از رژیم عراق، رژیم بعثی نیز تمامی توان خود را در جهت پشتیبانی و پاسخ گویی به نیازهای جنگ قرار داد. 
اجتناب از جنگ در زمین مسطح – پس از عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 10 – و در پی آن ابتکار عملیات در هورالهویزه طی دو عملیات بزرگ خیبر و بدر – به خصوص خیبر – موجب انفعال رژیم عراق و ایجاد نگرانی در میان حامیان منطقه ای و بین المللی او گردید، و متقابلا جمهوری اسلامی ایران که ابتکار عمل و برتری سیاسی و نظامی را همچنان در دست داشت، زمینه عملیات بعدی را با استفاده از تجربه عملیات در هور فراهم نمود. 

در این میان، عاملی که مجوب شد طراحان نظامی در انتخاب منطقه بعدی برای عملیات دقت بیشتری به عمل آورند، این بود که هیچ یک از عملیات های انجام شده پس از فتح خرمشهر دارای نتایجی نبود که قادر باشد برتری تعیین کننده ای را نصیب ایران کند. از این رو، لازم بود حرکت جدیدی در صحنه جنگ انجام شود که با آنچه از اول جنگ تا آن زمان به وقوع پیوسته بود، متفاوت باشد و فرماندهان نظامی عراق نیزاز پیش بینی آن ناتوان باشند. این حرکت، عبور از رودخانه عریضی همچون اروند و تسخیر منطقه مهم شبه جزیره فاو بود. 

عکس پیدا نشد

اهداف عملیات

به لحاظ موقعیت جغرافیایی شمال خلیج فارس و منطقه فاو، عملیات والفجر 8 از اهداف سیاسی – نظامی ویژه ای برخوردار بود که مهم ترین آن ها عبارت بودند از: 

• تصرف شهر فاو و تاسیسات بندری آن.
• هم مرزی با کویت.
• تهدید بندر ام القصر.
• انهدام و یا تصرف سکوهای پرتاب موشک.
• تامین خورموسی و تردد کشتی ها به بندر امام خمینی.
• تسلط بر اروندرود.
• انسداد راه ورود عراق به خلیج فارس.

ویژگی های منطقه فاو

منطقه فاو علاوه بر ارزش سیاسی – نظامی، به لحاظ فراهم سازی امکان حضور مقتدرانه ایران در خاک عراق و موقعیت جغرافیایی و طبیعی، دارای ارزشاستراتژیک نیز بود و هم چنین معضلات ناشی از عدم تامین مناطق عملیاتی پیشین و مقابله با فشارهای دشمن پس از تصرف منطقه را هم مرتفع می کرد، زیرا با تلاقی بودن سواحل رودخانه اروند درهر دو سو و نیز وجود عارضه کارخانه نمک، عملا بیشتر زمین منطقه را برای دشمن غیر قابل استفاده کرده بود و این مساله کارایی زرهی ارتش عراق را کاهش می داد. همچنین احاطه آب از سه قسمت موجب شده بود، پدافند در برابر دشمن تنها در یک سمت انجام شود و آسیب پذیری از جناحین را کاهش دهد. 

علاوه بر این ها، کوتاه بودن عقبه نیروهای خودی، پوشش مناسب منطقه برای پدافند هوایی، تسلط آتش بر روی خطوط و عقبه دشمن، امکان رعایت اصل غافلگیری، محدود بودن زمین و عمق قابل دسترس، از جمله عواملی بودند که بر میزان امیدواری ها نسبت به کسب پیروزی می افزود. اما در عین حال با توجه به ویژگی های خاص منطقه، مساله عبور از رودخانه و پشتیبانی عملیات، احداث پل، تردد قایق ها به ساحل دشمن و پهلو گرفتن آن ها در ساحل رودخانه ها، هر کدام به عنوان موانعی بودند که برداشتن آن ها از سر راه به سادگی امکان پذیر نبود. به همین دلیل در طرح ریزی عملیات، تدابیر ویژه ای برای رفع آن ها اتخاذ شد. 

منطقه عملیات

از آن جایی که زمین منطقه در میان آب محصور است، تحت تاثیر جذر و مد آب خلیج فارس و رطوبت دائم حاصل از آن می باشد. به همین دلیل، قسمت عمده ای از زمین منطقه باتلاقی، نمک زار و سست می باشد. 

ارتفاع آب رود اروند، که از دریا تاثیر می پذیرد، در عمیق ترین قسمت رودخانه به 25 متر می رسد . در ساحل رودخانه پوششی از چولان (بوته های بلند) و نی وجود دارد. ارتفاع چولان ها حداکثر 5/1 متر و ارتفاع نی ها 3 تا 4 متر می باشد؛ به گونه ای که انسان به راحتی می تواند در میان آن مخفی شود. 

هم چنین نخلستان بزرگی در ساحل خودی و دشمن، که عمق آن بین 2 تا 5 کیلومتر متغیر است، وجود دارد که زمین اطراف آن اغلب سست است. 

عکس پیدا نشد

استعداد دشمن

منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشت. منطقه مسئولیت این سپاه از ابوالخصیب تا راس البیشه و قرارگاه تاکتیکی آن در ابوالخصیب بود و طول خط پدافندی اروند رود را با دو لشکر 15 و 26 پیاده و یگان هایی از نیروی دریایی پوشانده بود. 
لشکر 15 پیاده با یگان های زیر از ابوالخصیب تا جنوب سیبه – مقابل پالایشگاه آبادان – گسترش داشت: 

• تیپ های 8 ، 104، 401، 436 و 439 پیاده.
• دوگردان کماندویی.
• پنج گردان تانک و نفربر.
• پنج گردان جیش الشعبی.
• گردان های 15 و 20 توپخانه.

لشکر 26 پیاده نیز با یگان های زیر از جنوب زیادیه تا راس البیشه مستقر بود: 

• تیپ های 107، 113، 110 و 111 پیاده.
• تیپ 440 و 441 پیاده ساحلی.
• ناو تیپ های 7 و 72 دریایی.
• گردان 22 دفاع الواجبات.
• دو گردان کماندو.
• دوگردان تانک و نفربر.
• چهار گردان جیش الشعبی.
• گردان های 22، 94، 79، 33 و 632 توپخانه.

با شروع عملیات، لشکرهای زیر نیز وارد منطقه شدند: 

• 10، 12، 6، 3 زرهی.
• 2، 11، 4، 8، 7، 17، 19و 18 پیاده.
• 5 و 1 مکانیزه.
• دفاع ساحلی .
• گارد ریاست جمهوری.

در مجموع، یگان هایی که قبل و حین عملیات والفجر 8 در منطقه فاو حضور یافتند، برحسب تیپ و یا گردان مستقل به قرار ذیل می باشد: 

الف – پیاده: 
: تیپ های 414، 29، 702، 704، 442، 502، 111، 110، 104، 47، 501، 419، 48، 39، 22، 23، 2، 602، 603، 703، 96، 95، 108، 421، 424 و5 
ب – پیاده ساحلی: 
: تیپ های 440، 441 و 443. 
ج – زرهی: 
: تیپ های 30، 16، 34، 42، 26 و گردان های تانک 17 تموز، الرافدین، ذوالنورین و گردان 43 از لشکر 5. 
د – مکانیزه: 
: تیپ های 25، 20، 15، 8 و 24. 
هـ – نیروی مخصوص: 
: تیپ های 65، 66 و 68. 
و – گارد ریاست جمهوری: 
: تیپ 1 مکانیزه: 

• 2 کماندو
• 3 نیروی مخصوص
• 4 مکانیزه
• 10 زرهی
• یک گردان کماندویی

ز – کماندو: 

• تیپ های کماندویی سپاه های 3، 4، 6 و 7.
• تیپ 73 از لشکر 17.
• گردان حطین.
• گردان 5 از لشکر 26.
• گردان کماندویی لشکر 15.

ح – جیش الشعبی: 
: شش قاطع جیش الشعبی تحت امر لشکر 26. 

قوای خودی

قرارگاه خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم هدایت و اجرای عملیات را با دو قرارگاه عملیاتی کربلا و نوح بر عهده داشت. یگان های تحت امر این قرارگاه ها نیز به ترتیب زیر بودند: 

قرارگاه کربلا (محور شمالی) هدایت نیروهای زیر را بر عهده داشت: 

• لشکر 27 محمد رسول الله صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم.
• لشکر 25 کربلا.
• لشکر 7 ولی عصر (عج).
• لشکر 31 عاشورا.
• لشکر 5 نصر.
• لشکر 8 نجف اشرف.
• لشکر 14 امام حسین علیه‌السلام.
• لشکر 17 علی ابن ابی طالب علیه‌السلام.
• تیپ مستقل 32 انصارالحسین علیه‌السلام.
• تیپ مستقل 15 امام حسن علیه‌السلام.
• تیپ مستقل 44 قمر بنی هاشم علیه‌السلام.

قرارگاه نوح : 

• لشکر 19 فجر.
• تیپ مستقل 33 المهدی (عج).
• 16 گردان از توپخانه

هم چنین، چهار قرارگاه فرعی با ماموریت های جداگانه به شرح ذیل تشکیل شدند:

1- قرارگاه یونس 1: تحت امر قرارگاه نوح بود با ناو تیپ کوثر ماموریت تصرف اسکله العمیه را بر عهده داشت. 

2- قرارگاه یونس 2: قرارگاه عملیاتی نیروی دریایی ارتش و تحت امر قرارگاه خاتم الانبیاء بود و ماموریت تصرف اسکله الکبر را بر عهده داشت. 

3- قرارگاه رعد: قرارگاه عملیاتی نیروی هوایی ارتش بود و ماموریت پشتیبانی هوایی و پدافند هوایی را بر عهده داشت. 

4- قرارگاه شهید سلیمان خاطر: قرارگاه عملیاتی هوانیروز بود با ماموریت تشکیل تیم آتش، تخلیه مجروح و هلی برد نیرو.

ضمناً قرارگاه قدس نیز به سه تیپ 21 امام رضا علیه‌السلام، 10 سیدالشهدا و 18 الغدیر ماموریت تک پشتیبانی در محور بوارین را بر عهده داشت. 

طرح عملیات

در طراحی مانور عملیات، دو عامل به طور قابل ملاحظه ای موثر بودند: 
 

1. تجارب عملیات بدر.
2. پیچیدگی ها و ویژگی های خاص عملیات والفجر 8.

اگر سپاه پاسداران تجربه گران بهای دو عملیات خیبر و بدر در هورالهویزه را به همراه نداشت، قطعا طراحی عملیات والفجر 8 با مشکل روبه رو می شد. 

در طراحی مانور این عملیات چند مساله حایز اهمیت بود که عبارتند از: 

• آگاهی از چگونگی و حالت های خاص آب اروند در نوبت های خاص هفته، ساعت، شب و روز و... .
• عملیات عبور غواص ها از رودخانه.
• عملیات شکستن خط و پاکسازی سرپل به دست آمده.
• مرحله بندی عملیات.
• توسعه در عمق.
• و...
• نسبت به درک حالت های مختلف آب اروند رود، ماه ها کار صورت گرفت و با جمع بندی اطلاعات موجود در تاریخچه این رودخانه و نیز شرایط جوی منطقه خسروآباد و فاو طی بیست ساله گذشته که از اداره هواشناسی گرفته شد، هیچ گونه مشکلی به نظر نمی رسید.
• در مورد عملیات عبور غواص ها از رودخانه آموزش و تمرین های زیادی انجام شد. این اقدام برگرفته از تجربه عملیات بدر بود. این عملیات، اوج خطرپذیری نیروهای انقلاب را به نمایش گذاشت. در این باره، یکی از نگرانی های اصلی، تاثیر جریان آب بر حرکت غواص ها و دور شدن آن ها از هدف خاص واگذار شده به آن ها بود.
• مرحله بندی عملیات، پی بردن به نحوه عبور از رودخانه، چگونگی شکستن خط و گرفتن سرپل و چگونگی هوشیاری دشمن قطعا نیازمند حضور در غرب اروند و شناخت بیشتری از واکنش های دشمن بود. با توجه به عکس، نقشه و اطلاعات به دست آمده از زمین، چهار مرحله برای عملیات مشخص گردید: 

1- عبور از رودخانه و شکستن خط و پاکسازی سرپل به دست آمده.

2- تصرف شهر فاو، رسیدن به خورعبدالله و استقرار در منطقه مثلثی شکل شمال شهر. هم چنین، استقرار در پایگاه دوم موشکی در شمال غربی شهر.

3- پیشروی تا ابتدای کارخانه نمک و تشکیل خط دفاعی به موازات این منطقه از ساحل تا خورعبدالله.

4- رسیدن به زمین انتهای کارخانه نمک و کانال انتهای کارخانه واقع در جاده ام القصر تا ساحل رودخانه. 

ماموریت مرحله اول به عهده لشکرهای 7 ولی عصر، 5 نصر، 41 ثارالله، 31 عاشورا، 25 کربلا، 14 امام حسین علیه‌السلام و تیپ های 44 قمر بنی هاشم و 33 المهدی بود.

عملیات والفجر 8 در 20 بهمن ماه 1364 شروع شد که طولانی ترین عملیات دوران جنگ بود که 75 روز طول کشید و تقریبا تنها عملیات مهمی بود که توانستیم منطقه بسیارمهمی از خاک عراق را به تصرف خود در بیاوریم. یعنی در والفجر 8 ارتباط دریایی عراق با خلیج فارس قطع شد. مثلث فاو که بر روی نقشه می بینید به طور کامل به تصرف ایران در آمد. بعد از عملیات بیت¬المقدس چنین هدفی در دستور کار جمهوری اسلامی بود؛ یعنی بعد ازفتح خرمشهر اینکه ما جنگ را چگونه تمام بکنیم یکی از مسائل بسیار مهم بود، و وقتی که قرار شد برای ختم ما از مرز عبور بکنیم جنگ اینکه کجای عراق را بگیریم که تأثیر تعیین کننده در جنگ داشته باشد یکی از مسائل مهم بود. برای مقدمه شاید بد نباشد اشاره کنم که بعد از فتح خرمشهر عمده مسئله جنگ بحث خاتمه جنگ بود. خاتمه دادن به جنگ هم به نظر می رسید که چند راه حل بیشتر ندارد: یکی از راه حل ها این بود که صدام و رژیم بعث سقوط کنند و قضیه حل شود. یکی از راه حل هایش این بود که ما اینقدر فشار روی گرده صدام بگذاریم تا خواسته های ما را بپذیرد. خواسته های ما هم معلوم بود؛ یکی این که عراق به قرارداد1975 برگردد. خواسته دوم¬مان هم این بود که خسارات جنگ را تأمین بکند. خواسته سوم ما این بود که تضمین بدهد که دیگر چنین جنگی اتفاق نخواهد افتاد. راه حل بعد این بود که ما جنگ را با فشار روی صدام به گونه ای ادامه بدهیم که قدرت های حامی صدام احساس خطر بکنند و احساس بکنند برنامه به هم خواهد ریخت؛ لذا آنها وارد عمل بشوند و حداقل خواسته های ایران را تضمین شده در یک چارچوبی دربیاورند و بپذیرند و قضیه جنگ خاتمه پیدا کند. به نظرم این سه راه حل بیشتر به صورت کلام به نظر می رسد؛ البته در دل سه راه حل راه حل های مختلفی وجود داشت، ولیکن عمده کار این بود. بعد از فتح خرمشهر اگر ما می¬خواستیم صدام را سرنگون بکنیم و چه به صدام فشاری وارد کنیم که خواسته های ما را بپذیرد، چه جریانات بین المللی به این نتیجه برسند که پیروز میدان ممکن است ایران باشد، برای این که پیروز کامل نشود یک کاری بکنیم جنگ خاتمه پیدا بکند. ما اگر می خواستیم در داخل سرزمین های عراق عملیات بکنیم تقریباً دو سه نقطه بیشتر برای عملیات وجود نداشت: یکی این بود که از نظر نظامی برویم بغداد را بگیریم. اگر بغداد را می گرفتیم قضیه حکومت عراق تمام بود. صدام سرنگون می شد و به هم می ریخت. یکی از راه حل ها این بود که یک منطقه بسیار مهمی را بگیریم که فشار روی رژیم بعث وارد بکند و بترسد و بیاید تسلیم شود. آن منطقه هم منطقه بصره بود در جنوب عراق. دلیلش هم این است که منطقه بصره از نظر ژئوپولوتیک سه تا اثر دارد که بسیار تعیین کننده است: یکی عمده نفت عراق آنجاست. دوم ارتباط دریا با عراق از آنجا برقرار می شود و اگر شما بصره را می گرفتید ارتباطش با دریای آزاد قطع می شد و حسن سومی که بصره داشت، این است که به تمرکز حضور شیعیان طرفدار ایران در عراق دسترسی پیدا می کرد و مردم می¬توانستند کمک بشوند و خودشان اقدام بکنند به سرنگونی صدام. پس این هم یک راه حل بود. راه حل سوم هم این بود که در یک نقطه ای نیروی مسلح ارتش عراق را منهدم کنیم که قدرت دفاعی و قدرت تهاجمی و قدرت ایستادگی نظام صدام از بین برود و تسلیم بشود. من فکر می کنم غیر از این سه راه حل راه حل دیگری وجود نداشت. ایران بعد از فتح خرمشهر به این نتیجه رسید که ما قدرت گرفتن بغداد را نداریم به خاطر این که بغداد دور است و عملیات کردن در آنجا از نظر نظامی تقریباً کار بسیار سخت و با توجه به مقایسه توان ما با عراق نشدنی است. بنابراین کار دومی که در دستور کار قرار گرفت رفتن به سمت بصره بود. از عملیات رمضان تا عملیات فاو، همه عملیات های بزرگ که ما طرح ریزی کردیم و انجام دادیم به نوعی برای رسیدن به بصره بوده است. حالا یا از شرق می خواستیم به بصره برسیم یا از شمال و یا از جنوب. عملیات رمضان هم برای رسیدن به بصره از جانب شرق بود. عملیات های خیبر و بدر عملیات هایی بودند تا از شمال به سمت بصره برسیم و عملیات فاو هم عملیاتی بود که ما از جنوب می خواستیم به بصره برسیم. والفجر مقدماتی، والفجر1 و محرم و همه اینها برای این بود که چون از این مناطق نشد، از منطقه بالاتر بیاییم - سمت العماره - بیاییم به سمت بصره؛ پس از نظر عملیاتی یک همچین برنامه ای بود و ما غیر از این راهی نداشتیم.
از نظر مسئله حل جنگ بلافاصله پس از ناکامی در عملیات رمضان و در ادامه اش والفجر و... به عملیات خیبر که می رسیم این مسئله مطرح می شود که این جنگ بالاخره طولانی می شود و مثل این که قضیه حل شدنی نیست. در آن موقع دو دیدگاه مطرح شد: یک دیدگاه این بود که ما یک قدرت نظامی عظیمی را بسیج کنیم که بتوانیم به آن هدف اول برسیم؛ یعنی این قدرت نظامی ما یا بتواند بصره را بگیرد، فشار روی صدام وارد کند و نیروی نظامی اش را منهدم کند و قضیه حل بشود. این یک راه حلی بود که تقریباً کسانی که در جنگ بودند این راه حل را بیشتر می پسندیدند و شعار جنگ جنگ تا پیروزی هم اینجوری تفسیر می کردند. یک راه حل دومی هم بود: برخی از مسئولینی که کشور را اداره می کردند به این نتیجه رسیدند که ما در جنگ ما نمی توانیم از راه نظامی قاطعانه پیروز بشویم. پس راه حل این است که ما اقدام نظامی مؤثر بکنیم تا آن اقدام نظامی به اقدام سیاسی ما کمک بکند؛ و آن هم این بود که یک نقطه مهم و ارزشمندی از عراق را بگیریم تا فشار لازم را ایجاد کنند و در پای میز مذاکره مسئله را حل کنیم. قبل از عملیات های بدر و خیبر شعار جنگ جنگ تا یک پیروزی مطرح شد، یعنی این که ما یک نقطه مهمی را بگیریم. نقطه مهم اول تصور می شد منطقه عملیاتی خیبر است، بعد تصور می شد منطقه بدر است که اینها موفق نشد و ادامه پیدا کرد تا به منطقه فاو رسیدیم. این مقدمه را گفتم که بدانید برای انجام این عملیات در چنین شرایطی بودیم. حال به عملیات فاو می¬پردازیم.



در خاتمه، این عملیات به این نتایج منجر شد: 

1- آزاد‌سازی شهربندری فاو و اسکله و تاسیسات نفتی آن به همراه کارخانه نمک و پایگاه‌های نیروهی دریایی و 3 سکوی پرتاب موشک؛ 

2- انهدام 74 هواپیما، 7 ناوچه جنگی، 11 چرخبال، 600 تانک و نفربر و500 خودرو نظامی؛ 

3- به غنیمت گرفتن 140 تانک و نفربر، و 250 خودرو نظامی؛ 

4- کشته و زخمی شدن بیش از 50 هزار عراقی..؛ 

5- اسارت 2 هزار نظامی. 

1/12/1364 

- حمله وحشیانه عراق به هواپیمای مسافری ایران که به شهادت آیت‌الله محلاتی و جمعی از مسوولان نظام جمهوری‌اسلامی ایران انجامید. 

5/12/1364 

- آغاز عملیات والفجر نه در جبهه شمالی (منطقه پنجوین)، با رمز «یاالله، یا الله»، با تلاش رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، که به انهدام 1 هواپیما، 1 چرخبال و 20 تانک و کشته و زخمی شدن 2500 بعثی و آزادسازی بخشی از منطقه چوارته انجامید. 

- تشکیل جلسه شورای امنیت و تصویب قطع‌نامه 582، درباره آن آتش‌بس فوری و قطع جنگ دریایی و هوایی و زمینی، بازگشت به مرزهای بین‌المللی مبادله اسرای جنگ و منع استفاده از سلاح‌های شیمیایی. 

13/12/1364 

شهادت محمود (عبدالله نوریان) فرمانده‌ گردان تخریب و یگان مهندسی- رزمی لشکر 10سید‌الشهدا(ع) سپاه پاسداران. 

24/4/1365 

محسن رضایی: جنگ هفتاد و پنج روزه در فاو، 50 درصد افسران عراقی را نابود کرد. 

- وزیر کشور گفت: 

- «در چند ماهه اخیر، 300 هزار نفر از مشمولان خدمت نظام وظیفه، خود را به مراکز آموزشی معرفی کرده‌اند. به منظور آمادگی برای عملیات بزرگ، فرمانده نیروی زمینی سپاه، دستور تشکیل گردان‌های قائم را صادر کرد.» 

- بازتاب عملیات ایران در گزارش‌های خبرگزاری فرانسه، رسانه‌های خبری آلمان، استرالیا، کویت و هند: خبرگزاری فرانسه: امام خمینی تمام قدرت خود را برای جنگ به کار گرفته است. 

مفسر رادیو آلمان: هدف ایران خاموش کردن توپخانه 30 کیلومتری بردی عراق است. 

شبکه دوم تلویزیون آلمان: تهران به تهدید‌های خود عمل کرد و جنگ وارد مرحله جدید شد. 

نشر دی ولت چاپ آلمان، حمل ایران را یک حرکت ریسکی خواند. مفسران رسانه‌های همگانی استرالیا عقیده دارند که قوای ایران زمان سختی را در پیش دارند. 

روزنامه کویتی «السیا» حمله ایران را در ردیف حمله اسرائیل به لبنان خواند و افزود: 

«عرب‌ها حتی فریاد زدن را فراموش کرده‌اند. وقتی عراق در خاک ایران بود، عرب‌ها از عراق حمایت نکردند» هندوستان تایمز: حمله ایران، برگزاری کنفراس غیر متعهدها (در بغداد) را به خطر انداخته است. صدام فکر می‌کرد که می‌تواند انقلاب ایران را از بین ببرد. دکتر ولایتی در اجلاس فوق‌العاده وزیران خارجه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد، مواضع ایران را درباره مسائل مهم منطقه‌ای تشریح کرد و خسارت‌های جانی و اقتصادی وارده بر ایران را در اثر حملات عراق برشمرد.