ولادت حضرت زینب و روز پرستار

حضرت زینب علیهاالسلام در یک نگاه

 

پر رفت و آمدترین خانه «محله بنی‌هاشم» را آوای شادی و سرور در آغوش گرفته بود، موج شعف و لبخند همراه با انتظار، فضای خانه و محله را پر کرده بود. همه برای ولادت سومین نوه عزیز پیامبر لحظه‌شماری می‌کردند، و دل خوش می‌داشتند که «مولود فاطمه» را در آغوش بفشارند و گل بوسه‌های محبت را بر گونه‌های عطر آگینش نثار گردانند.

پس از یک سکوت تقریباً کوتاه، موج شادی در فضا اوج گرفت، و همه با خبر شدند که از دامن زهرا علیهاالسلام، دختر بزرگواری چهره به‌جهان گشوده است.

جد اعلای پدر و مادری زینب(ع)، عبدالمطلّب بن هاشم است که، امین کعبه، سقّای حجّاج و مهماندار خانه خدا بوده، و خداوند او را از شرّ سپاه فیل سوار ابرهه که از حبشه برای خراب کردن خانه خدا آمده بودند حفظ کرد. او هرگز به بت‌پرستی نزدیک نشد.

آری، در پنجم جمادی‌الاولی سال پنجم هجرت، مطابق با 627 میلادی، دختر فاطمه علیهاالسلام متولد شد. (1) مادر، سومین فرزند خود را به دنیا آورد، و پدر نیز خود را به زینت «زینب» آراست.

رسم خانواده‌ علی(ع) و زهرا(ع) این بود که نام‌گذاری نوزاد خود را به‌بزرگِ خانواده واگذار می‌کردند، امّا وقتی این نوزاد زهرا چشم به‌جهان گشود، بزرگ خانواده یعنی پیغمبر(ص) در مسافرت بود، و آنان چند روزی صبر کردند تا پیامبر از مسافرت آمد، و همین که مژده ولادت دختر فاطمه(ع) را شنید، در اولین فرصت به خانه فاطمه(ع) رفت، و نوزاد را طلب نمود و او را در آغوش خود فشرد و بوسه‌ها به گونه‌اش افکند. و نام کودک را زینب نهاد.

کلمه‌ «زینب» از دو بخش «زین» یعنی زینت و «اَب» یعنی پدر ترکیب یافته است، و زینب یعنی زینت بابا.

مادر زینب علیهاالسلام

مادر زینب، فاطمه زهراست- محبوب‌ترین دختران پیامبر نزد آن بزرگوار- کسی که از نقطه نظر خلقت و خصلت شبیه‌ترین افراد به پیغمبر است و خداوند به او امتیازاتی بخشیده، کسی که حلقه‌ پیوند رسالت و امامت است و از دامن پاک او، درخت سلاله‌ پیامبر شاخه و برگ می رویاند، و میوه‌های شیرین اهل بیت(ع) را به بوستان تاریخ تقدیم می‌دارد.

کلمه‌ «زینب» از دو بخش «زین» یعنی زینت و «اَب» یعنی پدر ترکیب یافته است، و زینب یعنی زینت بابا.

آری، مادر زینب(ع) فاطمه است، پاره تن پیامبر، آن که خشنودی او به خشنودی پیغمبر(ص) وابسته است، آن که اگر خشمناک شود، پیغمبر(ص) هم غضبناک می‌گردد، آن بانوی دانشمند و با بصیرت، عابد و زاهد، مبارز و مجاهد، دلسوز و فداکار، مقاوم و سرسخت در برابر کجی‌ها و در یک سخن همانطور که حبیب خدا و رسول‌الله(ص) فرموده: « سیّدة نساء العالمین.»(2)

فاطمه(ع) از هر جهت، سالار و سرآمد همه بانوان جهانیان است.

 

پدر زینب علیهاالسلام

پدر زینب، علی بن ابیطالب(ع) - پسرعمو و وصّی رسول خدا - اولین کسی است که در کودکی به پیامبر ایمان آورد و اسلام را پذیرفت. او در میان «قبیله‌ قریش» شجاع‌ترین، دانشمندترین و جوانمردترین افراد بود.

آری، علی بن ابیطالب پدر زینب در قضاوت و زهد، در سخاوت و پرهیزکاری، در اصالت و بزرگواری، و در مقام بلند ایمان و شرافت، بلند‌مقام‌ترین یاران پیامبر و امت اسلام است.

و چرا سخن خود پیامبر(ص) را در باره علی(ع) زمزمه نکنیم و کلام آن بزرگوار پس از پیوند ازدواج او با فاطمه(ع) را که برای دفع وسوسه‌های کارشکنان، خطاب به فاطمه بیان فرمود، مد‌ نظر نداشته باشیم؟

پیغمبر(ص) به فاطمه فرمود:

«زوجتک خیر امّتی، اعلمهم علما، و افضلهم حلماً، و اولهم سلماً.»(3)

دخترم! مطمئن باش که تو را به ازدواج کسی درآورده‌ام که، بهترین افراد امت من است، زیرا از لحاظ دانش از همه عالم‌تر، و در قلمرو حلم و پایداری از دیگران مقاوم‌تر است، و به هر حال علی(ع) اولین مردی است که ایمان آورد، و در برابر خدا و اسلام تسلیم شد.

 

جدّ و جده مادری

جدّ مادری زینب(ع) محمد رسول‌الله، و خانم‌الانبیاء است، و جدّه مادری او «خدیجه بنت خویلد» می‌باشد. خدیجه ام‌المؤمنین، یعنی همسر پیامبر و مادر همه اهل ایمان است. تاریخ درباره او گواهی می دهد:

«هی اوّل امراة تزّوجها، و اوّل خلق الله اسلم باجماع‌ المسلمین، لم یتقدّمها رجل ولا امراة، کانت یذعی فی الجاهلیّة الطّاهرة.»(4)؛ خدیجه اولین زنی است که پیغمبر(ص) با او ازدواج کرد، و به اتفاق نظر همه مسلمانان، اولین انسانی است از زنان، که در برابر پیغمبر تسلیم شد و ایمان آورد، و در روزگار جاهلیت هم، طاهره، یعنی زن پاک و مقدس، نامیده می‌شد.

مادر زینب(ع) فاطمه است، پاره تن پیامبر، آن که خشنودی او به خشنودی پیغمبر(ص) وابسته است، آن که اگر خشمناک شود، پیغمبر(ص) هم غضبناک می‌گردد، آن بانوی دانشمند و با بصیرت، عابد و زاهد، مبارز و مجاهد، دلسوز و فداکار، مقاوم و سرسخت در برابر کجی‌ها و در یک سخن همانطور که حبیب خدا و رسول‌الله(ص) فرموده: « سیّدة نساء العالمین»؛ فاطمه(ع) از هر جهت، سالار و سرآمد همه بانوان جهانیان است.

پیامبر عالیقدر اسلام هم فرموده است:

«بهترین زنان جهانیان: مریم دختر عمران ، آسیه دختر مزاحم، خدیجه دختر خویلد، و فاطمه(ع) دختر محمّد است.»(5)

تاریخ هم درباره «خدیجه کبری» گواهی می‌دهد:

«کانت خدیجة وزیرة صدق علی‌الاسلام، کان یسکن الیها.»(6)؛ خدیجه پیوسته وزیر و پشتیبان و کمک‌‌کار صادق و درستکاری برای اسلام و پیامبر بود، و به‌هنگام مشکلات و کارشکنی‌های دشمنان برای رسول خدا، مایه‌ سکون و آرامش قلب او محسوب می‌شد.

 

جدّه پدری زینب

جدّه پدری زینب کبری، فاطمه، دختر «اسد ‌بن هاشم بن بعد مناف» که همسر «ابوطالب» عموی رسول خدا(ص) و مادر علی(ع)، طالب، عقیل و جعفر، است. فاطمه نخستین زن از «بنی هاشم» است که به همسری مردی از بنی هاشم درآمد، و نیز اولین زن هاشمی است که برای مرد هاشمی فرزند زایید، و هم اولین زن هاشمی است که فرزند وی خلیفه اسلام گردید.

فاطمه در مکّه به‌حضور پیامبر رسید، و اسلام آورد، و سپس به «مدینه» هجرت کرد، و به‌خاطر محبّت‌ها و فداکاری‌هایی که در حق رسول خدا روا داشته، آنقدر مورد احترام و تکریم پیغمبر(ص) واقع شد که، وقتی در مدینه از دنیا می‌رفت، پیامبر را وصیّ خود قرار داد، و آن حضرت هم وصیّت فاطمه را پذیرفت و آنگاه بر جنازه او نماز خواند، و در قبر گذارد، و پیوسته از فاطمه با خیر و نیکی یاد می‌کرد. (7)

جدّ پدری زینب(ع)

ابوطالب بن عبدالمطلب که نام او «عمران» گفته شده، عموی بزرگوار پیغمبر اسلام، و جدّ پدری زینب کبری است، بلکه باید ابوطالب را پدر پیامبر دانست، زیرا وقتی مادر پیغمبر، ایشان را باردار بود، عبدالله پدر بزرگوار او از دنیا رفت، عبدالمطلب جد پیامبر هم در حالی که نوه‌اش هفت‌ساله بود، چشم از جهان فرو بست، و در نتیجه نگهداری و پرستاری پیغمبر به عهده ابوطالب قرار گرفت، و او در این راه نهایت مراقبت و فداکاری را به خرج داد.

جد اعلای زینب(ع)

جد اعلای پدر و مادری زینب(ع)، عبدالمطلّب بن هاشم است که، امین کعبه، سقّای حجّاج و مهماندار خانه خدا بوده، و خداوند او را از شرّ سپاه فیل سوار ابرهه که از حبشه برای خراب کردن خانه خدا آمده بودند حفظ کرد.(8) او هرگز به بت‌پرستی نزدیک نشد.
 

یا که خدا به خلق پیمبر نمیدهد/یاگردهد پیمبر ابتر نمیدهد
دختردراین قبیله تجلی کوثر است/بیخودخدابه فاطمه(س)دختر نمیدهد
زینب(س)عفیفه ای است که در راه عفتش/عباس(ع)میدهد نخ معجر نمیدهد
میلاد حضرت زینب(س)مبارکباد.

* * * * * *

ز بیت مرتضی (ع) شاه ولایت اختری سر زد
که از نور رخش، ارض و سما را زیب و زیور زد
بود میلاد زینب (س) آنکه اندر روز میلادش
در آغوش حسینش خنده بر روی برادر زد
* * * * * *
بلبل طبعم غزل خوان در ثنای زینب است
مرغ روحم پرزنان اندر هوای زینب است
.
.
.
میلاد زینب کبری(س) الگوی حیا و عفت و فداکاری مبارک باد.
* * * * * *
شب میلاد دختر زهراست/ هر کجا بنگری شعف برپاست
خانه مصطفی شده گلشن/ دیده مرتضی شده روشن
مونس و یار مجتبی آمد/ حامی شاه کربلا آمد
...
*میلاد نور مبارک* 
* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * 
نه تنها زینب از دین یاوری کرد
به همت کاروان را رهبری کرد
به دوران اسارت با یتیمان
نوازشها به مهر مادری کرد
*میلاد الگوی پرستاران و روز پرستار، مبارک باد*
  * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *
*ولادت حضرت زینب کبری و روز پرستار بر شما مبارکباد* 

 

 
روز پرستار

 

نویسنده : عبداللطیف نظری

 

شعاعی از ملکوت

لایه‏های سنگین حزن بر دل بیمار فرو می‏نشیند. چشم‏های بی رمق او درد را فریاد می‏کشند. در این لحظات، تنها سایه پرستار است که بیمار را در مسیر پرفراز و نشیب بیماری قوت می‏بخشد. پرستار حرفی از کلام خداوند است، شعاعی از ملکوت پر حشمت است و تابشی از زیبایی انسان. پس پرستاری را قدر بدانیم و پرستاران را گرامی بداریم.

فقه پرستاری

امروزه پرستاری جنبه‏های تخصصی و روان شناختی پیدا کرده است و دانشکده‏های پرستاری در سرتاسر جهان شکل گرفته‏اند. اما باید اذعان نمود که همچنان بخشی از چهره زیبای پرستاری زیر سایه سنگین بی‏توجهی یا جهل، کدر و ناشناخته مانده است و اسلام که دینی همه جانبه‏نگر است ما را با این زوایا آشنا می‏کند. اگر «فقه پرستاری» جمع‏آوری و ترویج شود، انگیزه‏های معنوی در دل پرستاران بیدارتر می‏شود. اسلام با ریزبینی و موشکافی عمل به احکامی را سفارش می‏کند که بیمار را در سلامتی جسم و روح یاری می‏رساند. امید که فقه پرستاری در دانشکده‏های پرستاری جایگاهی مناسب و به‏سزا پیدا کند و ابعاد مختلف آن برای مردم، به‏ویژه پرستاران زحمت‏کش، بیش از پیش روشن شود.

هدایت بیمار

در بیمارستان، خودخواهی‏ها و سرکشی‏ها فرو می‏نشینند، و روح بیمار فرصت می‏یابد تا زندگی را از زاویه درد و رنج تجربه کند؛ دل بیمار اجازه می‏دهد تا کبوتران عبرت بر دامانش بنشینند و آدمی به تفکر فرو رود. پرستار که مونس تنهایی‏ها، رنج‏ها و تحولات روحی بیمار است، باید در این لحظات کم‏یاب دست بیمار را بگیرد و او را در رجعت به خویشتن یاری رساند؛ در اعماق روح خسته بیمار نفوذ کند و دانه مهرحق را در جانش بنشاند.

دلداری دادن به مریض

بیمار با اوضاع سختی دست و پنجه نرم می‏کند: تلخی دارو، سختی تنهایی، فشار درد و مانند آن. در این وضعیت گاهی بیمار خود را می‏بازد و تصویر سلامتی‏اش را در آینه آینده مبهم می‏بیند و از خود می‏پرسد: «آیا شفا پیدا می‏کنم؟» این‏جاست که اگر امید خود را باز نیابد ممکن است اصلاً به بهبود نرسد. اسلام در زمینه تقویت روحیه بیمار سفارش می‏کند. مسلما پرستاران از مخاطبان اصلی این سفارش‏ها هستند. یکی از آنها امیدوار کردن بیماران به بازیافتن تندرستی است؛ چرا که این امر،روح آنان را شادمان می‏کند و طراوت جسمی را برایشان به ارمغان می‏آورد. از پیامبر گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نقل شده که فرمود: «هنگامی که بر بیمار وارد شدید او را به زنده ماندن امیدوار کنید. این سخن، هرچند قضا را رد نمی‏کند، روح را شادمان می‏کند».

تلاش در برآوردنِ نیاز مریض

یکی از وظایف پرستاران، برآوردن نیازهای فوری بیمار است. این موضوع در اسلام بسیار سفارش شده و پیشوایانِ معصومِ ما بر آن تأکید فراوان کرده‏اند. رسول مکرّم اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم برآوردن حاجت بیمار را موجب آمرزش گناهان دانسته، می‏فرمایند: «کسی که در رفع حاجت مریض تلاش کند گناهان او فرو می‏ریزد؛ خواه حاجت او را برآورد و خواه از عهده آن بر نیاید». مرحوم محدّث نوری که از علمای بزرگ تشیع است در کتاب مستدرک‏الوسائل بابی تحت عنوان «استحباب تلاش در بر آوردن حاجت بیمار» تدوین کرده است و در آن‏جا می‏گوید: «این تلاش نسبت به بیماری که از خویشان است استحباب بیشتری دارد».

عبرت‏آموزی

بیماری آینه‏ای است که چهره دیگر زندگی را نشان می‏دهد. پرستار می‏تواند ابعاد این زندگی را شفاف‏تر از دیگران نظاره کند. او باید از حال‏وروز پریشان بیمار عبرت آموزد و از دیدن درد و رنج او درس گیرد. پیشوای اول شیعیان حضرت علی علیه‏السلام می‏فرماید: «چه بسیار کسان که با دست خود از آنان پرستاری می‏کردی برای آنان شفا می‏طلبیدی و از پزشکان برایشان دارو می‏گرفتی، ولی دواهای تو به حالشان نفعی نبخشید».

یاری رساندن به بیمار در گزاردنِ اعمال عبادی

عبادت روح زندگی، ارتباط درست آفریده با آفریننده، و مایه حیات و کمال انسان است. به راستی چه کسی جز او فریادرس است؟ تنها اوست که باید در برابرش زانو زد، به رکوع رفت و پیشانی بر خاک سود. بیماری هرچند بیمار را به خدا نزدیک می‏کند، گاهی به جا آوردنِ اعمال عبادی را برایش دشوار یا ناممکن می‏سازد. پرستار می‏تواند بیمار را در گزاردنِ این اعمال یا تهیه مقدمات آن یاری رساند.

پرهیز از عصبانی کردن مریض

مریض در غم و رنجی فراوان دست و پا می‏زند، از این‏رو، سزاوار نیست با آزردنِ او بار اندوهش را بیشتر کنیم. از رسول گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم نقل شده که فرمودند: «بیمار را اذیت نکنید و بر او فشار وارد نکنید». بنابراین باید از قراردادن مریض در تنگناهای رسوم و آداب اجتماعیِ زاید پرهیز کنیم و از کارهایی چون نشستن طولانی نزد مریض و پرسش زیاد که باعث اذیت وی می‏شود، دوری گزینیم. پیامبر خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم فرمودند: «در پرسش از مریض به پروپای او مپیچ؛ بلکه به دوحرف بسنده کن».

درخواست دعا از بیمار

دعای بیمار در حق عیادت کننده و پرستار مستجاب می‏شود، همان‏طور که نفرین او چنین است. از این روی شایسته است پرستار از بیمار طلب دعا نماید. همان‏طور که لازم است از کاری که ممکن است او را خشمگین و وادار به نفرین کند، بپرهیزد.

نشستن کنار تخت بیمار

پرستاری از شغل‏های بسیار ظریف و پرمسئولیت و در عین حال پرارج است. بر پرستار است که بیمار را بر خوردن غذا مجبور نسازد، چیزی نزد وی نخورد، و هنگام خواب او، مراعات حالش را بکند. کوشش برای این‏که بیمار خوابی آرام داشته باشد، در دین مبین اسلام و گفتار پیشوایان معصوم علیه‏السلام سفارش شده است. هم‏چنین شایسته است پرستار، در کنار تخت بیمار بنشیند و او را دلجویی دهد. پیامبر گرامی اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم فرمودند: «کسی که به دیدارِ مریض رفته است، زمانی که کنار او می‏نشیند، رحمت الهی او را فرا می‏گیرد».

 

پرستار کربلا

در عظمت و شرافت پرستاری همین بس که حضرت زینب علیهاالسلام مدتی از عمر خود را پرستار یادگارِ آخرین برگزیده خدا بوده است. کودکان بی سرپرست و بیماری که وی عهده‏دار مراقبت از آنان بود، نیاز شدید به عطوفت، محبت و سرپرستی داشتند. پس از واقعه کربلا، حضرت سجاد علیه‏السلام سخت مریض، و کودکان، بی‏سرپرست و یتیم شده بودند و از نظر غذا، آب و امکانات در مضیقه قرار داشتند و در این حال به پرستار و سرپرست نیاز داشتند که این مسئولیت را حضرت زینب علیهاالسلام عهده‏دار بودند. امام سجاد علیه‏السلام فرمود: «من در شبی که پدرم فردای آن کشته شد نشسته بودم و عمه‏ام زینب نزد من بود و از من پرستاری می‏کرد». در جای دیگر فرمود: «در سفر اسیران از کوفه تا شام، مشاهده کردم که عمه‏ام زینب گاهی غذای خود را بین کودکان تقسیم می‏فرمود و خود از شدت گرسنگی و ضعف، نماز شب را نشسته به‏جا می‏آوردند».

پرستاری و اقتدا به زینب کبری علیهاالسلام 

بی‏تردید، صفات و ویژگی‏های شاخصِ حیاتِ زینب کبری علیهاالسلام برای همه امت اسلامی، خصوصا بانوان مسلمان سرمشق است و می‏تواند زمینه‏ساز تحول روحی در همه، به ویژه گروه زحمت‏کش و شریف پرستاران باشد. بنابراین پرستار باید ویژگی‏هایی نظیر پیشوای خود حضرت زینب علیهاالسلام داشته باشد. ایثار، گوش دادن به درد دل بیمار و تسکین آلام روحی او و آرامش خاطر دادن به بیمار از جمله صفاتی است که باید پرستاران عزیز آنها را مراعات کنند. پرستار باید از خلق و خوی پسندیده و شهامت و از خودگذشتگی لازم برخوردار باشد تا بتواند همدم و هم‏راز بیمار شود و مایه خیر و برکت برای وی باشد.

پرستار در نگاه امام

حضرت امام خمینی رحمه‏الله پرستاری را شغل بسیار ارزشمندی دانسته، چنین می‏فرمایند: «من یک کلمه راجع به این اطبا و بهیاران و پرستاران... عرض دارم... و آن این است که طبابت و پرستاری و خدمت به این بیمارانی که در این بیمارستان‏ها خوابیده‏اند یک خدمت بسیار مشکل، لکن بسیار ارزنده است. پرستاریِ مریض بسیار مشکل است و پرستاری خوب، بسیار ارزشمند...، در ادارات باید همه، کار صحیح انجام بدهند و کار صحیحِ همه ارزش دارد، لکن در بیمارستان‏ها یک ویژگی خاصی دارد. سر و کار با یک عده‏ای دارید شما و خصوصا پرستارها که اینها بیمارند، دل‏شکسته‏اند، محتاج به پرستاری روحی دارند، محتاج به آرامش روحی دارند. شما با این مریض‏ها، با این بیمارها هرچه محبت بکنید و هرچه پرستاریِ مادرانه و خواهرانه و برادرانه و پدرانه بکنید، این در روحیه بیمار مؤثر است و بر خوب شدن، [و] وسعت خوب شدن بیماران نیز مؤثر است و در بارگاه خدای تبارک و تعالی خدمت به این جمعیّت، خدمت به این بندگان خدا، بسیار ارزشمند است».

مسئولیت پرستار در کلام امام رحمه‏الله 

حضرت امام خمینی رحمه‏الله بر اسلامی بودن بیمارستان‏ها تأکید فراوان داشت. آن فرزانه ضمن آن‏که فعالیت‏های شبانه‏روزی پرستاران را خدمت بسیار بزرگ و ارزشمندی می‏دانست، همواره آنان را به پایبندی به ارزش‏ها و اعمال اسلامی توصیه می‏نمودند. ایشان خطاب به پرستاران سراسر کشور فرمودند: «باید خیلی توجه داشته باشید به این‏که هم وضع بیمارستان‏ها وضع اسلامی باشد و هم رفتارتان با این مرضی و با این معلولین و با این بیمارها یک وضع مادرانه و خواهرانه... باشد. بسیار کار مشکل و ارزشمندی است و بسیار پرمسئولیت. بنابراین سفارش من، تمنای من از... پرستاران سرتاسر کشور... این است که با تمام قوا کوشش کنید که اعمال شما اعمال اسلامی باشد و رفتار شما با مریض رفتار خوب باشد و رفتار انسانی ـ اسلامی باشد. خداوند تبارک و تعالی به شماها... اجر عنایت کند و اجر آن زن‏هایی که در صدر اسلام برای پرستاریِ لشکر اسلام می‏رفتند، انشاء اللّه در نامه اعمال شما هم نوشته بشود».

پیشینه پرستاری در اسلام

پرستاری در فرهنگ اسلامی پیشینه‏ای بسیار دیرین دارد و تاریخ آن به صدر اسلام بر می‏گردد. در جنگ‏های مسلمانان، بانوان خاندان پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم و زنان مسلمان در پرستاری شرکت می‏کردند. پرستار شخص پیامبر در جنگ احد، حضرت فاطمه علیهاالسلام بود که برای بند آوردن خون زخم آن حضرت تلاش بسیار کرد. در همین جنگ، نُسَیبه، دختر کعب، زخم مجروحان را می‏بست و به آنان آب و آذوقه می‏رساند. در صدر اسلام پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم بعضی از زنان را برای مداوای مجروحان به جبهه جنگ می‏برد و از اَنفال به آنان می‏بخشید. در جنگ خیبر حدود بیست بانوی مسلمان حضور داشتند که از جمله آنان اُمّ سَلَمه همسر پیامبر، ام عماره دختر کَعب، صفیه دختر عبدالمطلب، ام سلیم و ام منیع را می‏توان نام برد. هم‏چنین در جنگ خندق، رُفیده از بانوان انصار در خیمه‏ای در مسجد، از زخمی‏ها پرستاری می‏کرد.

شکوه شیرزن کربلا

ای زینب؛ ای آینه فاطمه‏نما؛ ای تندیس صبر و وفا؛ ای چکیده فضیلت‏ها؛ ای عصاره خوبی‏ها؛ زاد روز تو میلاد عفاف و شهامت است و خاطره حماسه آفرینی‏هایت، زینت بخش تاریخ کربلا. تو آموزگار جهاد و صبوری و حیا و عفّتی. تو بودی که موج خون‏های کربلا را فراتر از آن دشت سرخ، تا ساحل بیداری ملّت‏ها رساندی. تو بودی که با اسارت‏آزادی‏بخش خویش، سند جنایت آل امیّه را به همگان نشان دادی و کتاب شهادت را تفسیر کردی و پیام‏رسان خون‏های عاشورا شدی. تو هنوز هم به تاریخ بشریت درس آزادگی و جهاد می‏دهی. هنوز هم زنان و دختران ما به آموختن حجاب و عفاف از زبان تو محتاجند. کدام دل است که مهر تو را نداشته باشد؟ کدام بانوی نجیب و باعفاف است که در پاکدامنی و تدیّن، وامدار تو نباشد؟ کدام خانواده جانباز است که از تو، راه و رسم پرستاری و فداکاری نیاموزد؟ کدام مادر شهید و خواهر شهید است که شکوه صبر و طاقت تو را، آرام‏بخش دل داغدار خویش نسازد؟ نامت، همواره درس‏آموز، و یادت همیشه الهام‏بخش عزت و شرف باد.

روز پرستار

سالهاست که در کشور ما ، روز میلاد دختری از خاندان امامت و رسالت ، یادگار فاطمه (س) و یادآور علی (ع) ، زینب کبری (س) به نام روز پرستار نامیده و گرامی داشته می شود ، در طی این سالها با فرا رسیدن روز میلاد حضرت زینب و روز پرستار به پرستاران هدیه یا هدایایی اعطا می شود و هر نهاد ، وزارتخانه ، بیمارستان یا مجتمع درمانی ، پرستار یا پرستارانی را به عنوان پرستار نمونه معرفی می کنند و بنا به  رسم مالوف ونانوشته کشورمان ، پرستاران را با کوله بار مشکلات حرفه ایی اشان تنها می گذارند؛ تا سال آینده و تنها برای یک روز ، دوباره وجدان جمعی به خاطر آورد و با تقدیری و هدیه ایی مراسم را با اتمام برساند . گویی این روزها در تاریخ رویدادهای کشورمان تنها از این رو نهاده شده تا مسئولیت مسئولان ، پاسخگویی آنان و توجه مردم به جای مداومت در طول سال به یک روز در سال محدود شود . و این در حالی است که مسئولان و مردم دیدگان خود را بر روی جان فشانی ها ، زحمات و ایثارگری های پرستاران بسته اند . تبیان به مناسبت روز پرستار گفتگویی را با جمعی از پرستاران مجتمع درمانی امام خمینی ترتیب داده که در زیر می خوانید . ما سخنان از دل برآمده پرستاران را روایتگریم  ، ما بازگو کننده سخنان جمعی هستیم که جایگاه و منزلتشان را خداوند ستوده ، چه اینان جان و زندگی انسان را حفاظت می کنند : " آنکه انسانی را نجات دهد گویی تمام بشریت را نجات داده است ."

در ابتدای این گفتگو و در بررسی شرایط کاری پرستاران نسبت تعداد پرستاران به بیماران را جویا شدیم ، یکی از پرستاران شرکت کننده در این گقتگو در این باره گفت : مجموع آمار نشان می دهد که کشور به 250 هزار پرستار نیازدارد ولی در حال حاضر100 هزار پرستار در کل کشور وجود دارد ، یعنی 150 هزار پرستار کم داریم؛در نتیجه باید تمام پرستاران شاغل این کمبود را به نوعی جبران کنند و این میزان کمبود پرستار و فشار ناشی از آن را دیگر پرستاران تحمل می کنند. یکی دیگر از پرستاران در ادامه افزود :  تعداد بیمارانی که یک پرستار موظف به مراقبت از آنان است در هر بخش متفاوت است در بعضی از بخش ها در شیفت های عصر و شب به ازاء چهل بیمار، 2 پرستاروجود دارد  و گاه پیش می آید که از مجموع این 20 بیماری که پرستار شیفت عصر و شب مراقبت از آنان را به عهده دارد 6 بیمارتازه از اطاق عمل به بخش منتقل شده اند و نیاز به مراقبت بیشتری دارند . از سوی دیگر تعداد پرستار و بیمار بستگی به سیستم ارائه مراقبت دارد که در هر بخش با بخش دیگر متفاوت است ولی الان به دلیل کمبود پرستار یک بخش که نیاز به 4 پرستار دارد با دو پرستار اداره می شود و این وضعیت به طور خاص بر پرستار فشار می آورد، چون وجدان کاری و انسانی پرستار اجازه نمی دهد که کیفیت کار را کاهش دهد؛ داروهای بیماران ، تحویل گرفتن بیمار از اطاق عمل و بررسی علائم حیاتی اش ، تعویض پانسمان، نظارت بر کل بخش، وسایل ، آمد و رفت ها ومشکلاتی که این میان پیش می آید،  اینها کارهایی است که یک پرستار انجام می دهد ؛ همه اینها سبب می شود که فشار مضاعف بر پرستار وارد آید و وقتی پرستار محل کارش را ترک می کند کاملاً تخلیه انرژی شود چرا که تمام انرژی و توانش را برای حرفه اش صرف کرده است و برای رسیدگی به خانه و زندگی اش انرژی ندارد. این پرستار پرتوان در ادامه گفت : پرستاران هیچگاه از کارشان کم نمی کنند ولی این وضعیت نابرابر تعداد پرستار و بیمار که به هیچ وجه قابل توجیه نیست در هیچ جا لحاظ نمی شود.

در ادامه مشکلات حرفه ایی پرستاران را جویا شدیم ، یکی دیگر از پرستاران شرکت کننده در این گفتگو در این باره گفت : همه ما به نوعی دچار بیماری های خاص هستیم. اصلاً  بیایند آمار بگیرند که چند نفر از پرستاران خانم مبتلا به دردهای مفصلی اعم از زانو درد و دردهای کمر هستند. و این آمار را با آمار مشابه بین حرفه های دیگر مقایسه کنند (مثلاً با خانم های کارمند) این مشکل خاص پرستاران پر سابقه نیست ، تمام پرستارانی که حتی سابقه کار آنها بین 5 تا 15 سال است دچار این مشکل هستند. امروزه وضعیت بخش ها با سالهای گذشته قابل مقایسه نیست رشد جمعیت ، اقسام بیماری های مختلف که گاه  شدیدتر، ناشناخته تر و حتی خطرناکترند، به عنوان مثال  تا چند سال پیش ایدز و یا هپاتیت وجود نداشت ولی الان یک مشکل عمده است)،  تعداد زیاد بیمار، فشار کاری زیاد، کمبود پرسنل و کمی حقوق از دیگر مشکلات ماست ، با توجه به سطح بالای تورم و گرانی، توازنی میان در آمد پرستاران و مخارج آنها وجود ندارد ، به خصوص  مشکلات آقایان این حرفه زیاد است آنها اصلاً خانواده شان را نمی توانند ببینند. این مسائل به لحاظ کمی و کیفی باعث استرس می شود و شرایط را برای پرستار مشکل می کند.

پرستار سخت کوش دیگری درباره مطالبات و انتظارات پرستاران گفت:

مطالبات و انتظارات پرستاران در مقایسه با امتیازات کارمندان دیگر ارگان ها روشن می شود، اگر پرستاران را با  فارغ التحصیلان رشته های دیگر که گاه رشته تحصیلی آنها آسانتر بوده و مسئولیت پرستاران را هم ندارند یعنی به طورمستقیم با جان مردم در تماس نیستند ، در مواجهه با بیماران عفونی و در معرض خطر ابتلا به این بیماریها قرار ندارند ، سیستم ایمنی بدنشان از پرستاران قوی تر است ، ( چرا که سیستم ایمنی بدن پرستاران  در تماس با بیماران مختلف مبتلا به هپاتیتC، هپاتیتS،HIV ، به طور طبیعی کاهش می یابد)، مقایسه کنیم ، می بینیم که پرستاران علیرغم کار سخت و پرخطر از امکانات و امتیازات کمتری نسبت به آنها برخوردارند . وی در ادامه افزود : ولی کاش حداقل برای پرستاران انگیزه ایجاد می کردند؛ هدیه روز زن به ما تعلق نمی گیرد حتی دریغ از یک کارت تبریک برای این روز  و یا هدیه روز پرستار را به صورت اقساط به پرستاران می دهند.این بدان معناست که هنوز جایگاه واقعی پرستار شناخته نشده است. اینها برای پرستار انگیزه ایجاد می کند ولی نهاد های مسئول از این امر غافلند. خدمات، تسهیلات ، بن های غیر نقدی و نقد ی که به پرستاران اعطا می شود واقعاً در مقایسه با اینکه این افراد کارشناسان حرفه و رشته خود هستند بسیار اندک است. وی در توضیح این مطلب گفت : به عنوان مثال هر اداره ای ، تعاونی مسکن فعال دارد. ولی برای پرستاران این مجتمع در شهرک واوان آپارتمان ساخته اند. در کشورهای خارجی پرستاری پس از کار معدن جزء سخت ترین مشاغل است و به دلیل سختی و حساسیت کار ، بالاترین پایه حقوقی را داراهستند. خطرپذیری این شغل بسیار بالاست. پرستاران حتی در مقایسه با پزشکان مدت زمان بیشتری را با بیمار سپری می کنند.

یکی دیگر از خانمهای شرکت کننده دراین گفتگو یکی از موارد تبعیض میان کادر درمان را چنین ذکر کرد :  تفاوتی فاحشی میان فرصت های آموزشی پرستاران و پزشکان است. هر ساله به چندین پزشک فرصت های مطالعات کوتاه مدت و بلند مدت می دهند ولی باید پرسید  چند در صد از بودجه مطالعات – آموزشی وزارت بهداشت به پرستاران اختصاص می یابد ؟ دلیل این مسئله چیست؟ سطح علم پزشکی در کشور ما ، مقالات پژوهشی و تحقیقات در این رشته تفاوت چندانی با کشورهای اروپایی ندارد، ولی متاسفانه این پیشرفت در پزشکی قابل مقایسه با پرستاری نیست ؛ حرفه پرستاری که مکمل پزشکی در بیمارستان است در زمینه فرصت های آموزشی و مطالعاتی مورد غفلت قرار گرفته است و این یکی از معضلات بسیار مهم است که باعث کاهش انگیزه و عقب ماندن سطح علمی پرستاران شده است.

از جمع پرستاران حاضر در این گفتگو سوال شد که چرا غالباً مردم از پرستاران ناراضی اند ؟ یکی از بانوان پرستار در این زمینه گفت : از آنجایی که وظیفه پرستار شناخته شده نیست توقعات بیمار و یا همراهانش بی اندازه است و  به شغل پرستارمربوط نیست. تمام مسائل جانبی بیمارستان را از ما مطالبه می کنند اگر محیط کثیف است ،اگر تجهیزات کم است، اگر پزشک دیر می آید، اگر غذا مشکل دارد از چشم پرستار می بینند. اگر کار خوب انجام گیرد بیمار از پرستار تشکر نمی کند و تنها پزشک را مسئول حسن انجام کار می داند . در صورتی که در تمام مواقع بحرانی این پرستاراست که فداکارانه در سرکار خود حاضر می شود. در زمان انقلاب ، در ایام جنگ ، مواقع بحرانی زلزله ، پرستار شیفت دوبل  و یا 24 ساعت سرکارمی آمد و هیچ توقع تقدیر و تشکر هم نداشت.وی در ادامه افزود : رسانه ها باید درباره حرفه پرستاری اطلاعات کسب کنند و صرفاً در روز پرستار با این قشر همراه نشوند. باید به طور مداوم مسائل مطرح شود، و رسانه مسائل و مشکلات پرستاران را درک و پی گیری کنند، و شناخت کافی از حرفه پرستاری به جامعه انتقال دهند. وی دراین باره افزود : ما پرستاران نیازمند ترحم جامعه نیستیم. ما می خواهیم واقعیت حرفه ایی ما مطرح و بررسی شود نه اینکه از پرستار یک داستان اشک آلود بسازند.

 

فروردین91