مبارزه با بی سوادی

روز جهانی مبارزه با بی سوادی

پدید آورنده : ، صفحه 71
 

 

ـ یک جرعه آفتاب

ـ اشاره

ـ آورده اند که...

یک جرعه آفتاب

به کوشش: ابرهیم اخوی

● پیامبر اعظم(ص): «برتری دانشمند بر عابد، مانند برتری ماه شب چهاردهم بر سایر ستاره هاست».[1]

● پیامبر اعظم(ص): «دانا در میان نادانان همانند زنده ای است در میان مردگان».[2]

● پیامبر اعظم(ص): «خداوند جویندگان دانش را دوست دارد».[3]

● پیامبر اعظم(ص): «آموزگار و یادگیرنده در پاداش شریکند؛ دو سهم آن برای آموزگار و یک سهم از آن سوادآموز است».[4]

● پیامبر اعظم(ص): «آن که زمانی با دشواری یادگیری و سوادآموزی نسازد، عمری در خواری نادانی بماند».[5]

● پیامبر اعظم(ص): «دانش پژوه (سوادآموز) زیر سایه فرشتگان است، زندگی اش پر برکت شود و چیزی ازروزی اش کم نگردد».[6]

امام علی(ع): «نادان کوچک است اگر چه کهن سال باشد و دانا بزرگ است اگر چه خردسال باشد».[11]

● امام علی(ع): «هیچ هم نشینی بدتر از جهل و نادانی نیست».[12]

● امام باقر(ع): «مردم چهار گروه اند: کسی که می داند و می داند که می داند، چنین شخصی راه بلد و عالم است، از او پیروی کنید؛ کسی که می داند ولی از دانش خود باخبر نیست، او خفته است، بیدارش کنید؛ کسی که نمی داند و از ناآگاهی خود باخبرست، او جاهل است، یادش دهید؛ کسی که نمی داند و خود را دانا می پندارد، او گمراه است هدایتش کنید».[13]

● امام صادق(ع): «پادشاهان بر مردم حکومت می کنند و دانشمندان بر پادشاهان!»[14]

علم بهتر است یا ثروت؟

امام علی(ع) می فرماید: «به هفت دلیل علم از ثروت بهتر است:

1. علم میراث پیامبران است و ثروت میراث فرعون ها؛

2. با دادن و انفاق علم چیزی از آن کم نمی شود ولی از مال کم می شود؛

3. ثروت نیازمند نگه دارنده و محافظ است در حالی که علم نگه دارنده صاحب آن است؛

4. دانش همراه همیشگی است ولی ثروت تنها تا هنگام مرگ انسان را همراهی می کند؛

5. مال برای مؤمن و کافر به دست می آید در حالی که علم (واقعی) تنها به مؤمن ارزانی می شود؛

6. همه مردم در دین خود به عالم نیاز دارند، ولی به ثروتمند نه؛

7. دانش، انسان را در عبور از صراط یاری می کند ولی مال مانع می شود و آن را دشوار می کند».[15]

اشاره

پیکار با سیاهی

ابراهیم اخوی

امروز، روز جهانی مبارزه با بی سوادی است؛ پدیده شومی که ریشه بسیاری از عقب ماندگی ها و کاستی هاست. پیکار با بی سوادی، یعنی اهدای بسته ای از نور به همه آنانی که از این نعمت بزرگ محروم اند. مبارزه با این عفریت کهن، سرآغازی است بر همه تعالی ها و تکامل ها. وجود چنین روزهایی در برگ های تقویم جهانیان، تذکری است بر یک وظیفه سترگ و تأملی بر چگونگی چیرگی بر دیو سیاه نادانی. بی سوادی، تاریکی است و دانایی روشنایی. و مبارزه با بی سوادی، یعنی افروختن چراغی تابناک در دل هر مرد و زن دور مانده از دانش. نبرد با جهل و نادانی بسان وزش نسیمی خنک بر چهره تفتیده همه آنانی است که برهوت سوزان و پر خطر بی سوادی را سپری کرده اند.

سوادآموزی از نگاه اسلام

سلام، دینی است که با امر به خواندن اعلام وجود کرد و در نخستین گوهرهای آسمانی اش پس از توحید، از تعلیم و قلم سخن به میان آورد.[16] آخرین هدیه مانای پروردگار برای زمینیان نیز یک کتاب است. اسلام، پرچم دار مبارزه با بی سوادی است و از بزرگ ترین حامیان دانش اندوزی؛ تا آنجا که پیامبر اسلام(ص) در نخستین اقدامات خود پس از اولین پیکار نظامی با مشرکان، آموزش خواندن و نوشتن به ده کودک مسلمان را بهای آزادی اسیران باسواد اعلام می کند و با این دستور، در عمل، پرچم دار مبارزه با بی سوادی می شود.[17] آموزه های اسلام، سراسر دعوت به تحصیل علم و دانش پژوهی است و پاداش های معنوی در نظر گرفته شده برای پویندگان علم، بسیار والاست. از نگاه قرآن، دانش مایه سروری[18] و یکی از شرایط رهبری و پیشوایی دیگران است.[19] قرآن از مأمور و مکلف شدن عده ای برای تحصیل علم و دانش سخن می گوید و آن را مقدمه ای برای هدایت یابی دیگران می داند.[20] از نگاه قرآن، دانایی زمینه همراهی باحقیقت را فراهم می کند و دانایان مخاطبان حقیقی قرآنند[21] که در پرتو دانش، بیدارند و در اندیشه بیدارسازی غافلان و خفتگان در وادی تاریک جهالت.[22]

دو نکته قرآنی درباره سوادآموزی

1. سرزنش جاهل

مسعدة بن زیاد می گوید از امام صادق(ع) شنیدم که فرمود:

«خدای تعالی روز قیامت به یک یک بندگان خود می فرماید: بنده من! بگو ببینم در دنیا عالم بودی یا جاهل؟ اگر بگوید عالم بودم، می پرسد پس چرا به علم خود عمل نکردی، و اگر بگوید جاهل بودم می فرماید، چرا علم نیاموختی تا بدان عمل کنی؟ با همین حجت او را مجاب می کند و حجت بالغه خداوند بر بندگان این است».[23]

2. دانشگاه اسلام فارغ التحصیل ندارد!

اسلام، دین دانش آموزی و یادگیری است؛ از بدو تولد تا آخرین فرصت باقی مانده. دانشگاه اسلام، فارغ التحصیل ندارد، بلکه دانشجویان آن همیشه و همه جا در حال ادامه تحصیل اند. آموزه قرآنی برای همگان این است: «پروردگارا! علم مرا زیاد کن». (طه: 114)

جایی که پیامبر با آن علم سرشار و روح مملو از آگاهی مأمور باشد که تا پایان عمر از خدا افزایش علم بطلبد، وظیفه دیگران روشن است.

در حقیقت، علم از نظر اسلام هیچ حد و مرزی نمی شناسد. افزون طلبی در بسیاری از امور مذموم است ولی در علم پسندیده است. افراط بد است، ولی افراط در علم معنی ندارد. علم، مرزِ مکانی ندارد؛ تا چین و ثریا نیز باید در طلبش دوید. مرزِ زمانی ندارد؛ از گاهواره تا گور ادامه دارد. از نظر معلم، مرز نمی شناسد. چرا که حکمت، گمشده مؤمن است. نزد هر کس بیابد آن را می گیرد و اگر گوهری از دهان ناپاکی بیفتد آن را برمی دارد. مرز از نظر میزان تلاش و کوشش نیز ندارد، به اعماق دریاها فرو می رود و کسب دانش می کند و حتی در راه کسب آن جان عزیزش را می دهد. یک مسلمان راستین هرگز تحصیل علمش پایان نمی پذیرد. همواره دانشجو است و طالب علم حتی اگر برترین استاد شود. در روایات متعددی با عبارات گوناگون آمده که پیامبر و امامان تا پایان جهان بر علم و دانش شان افزوده می شود. در روایات دیگری از پیامبر گرامی اسلام می خوانیم که فرمود: «آن روز که فرا رسد و علم و دانشی که مرا به خدا نزدیک کند بر علم من افزوده نشود، طلوع آفتاب آن روز بر من مبارک مباد!» باز در حدیث دیگری از پیامبر اکرم(ص) می خوانیم: «داناترینِ مردم کسی است که دانش مردم را بر دانش خود بیفزاید. گران بهاترینِ مردم کسی است که از همه داناتر باشد و کم بهاترین مردم کسی است که دانشش از همه کم تر باشد».[24]

گفتار مجری

ملامهدی نراقی، نویسنده کتاب ارزشمند جامع السعادات در علم اخلاق اسلامی، درباره فضیلت دانش پژوهی و تحصیل علم می نویسد: «شک نیست که علم، برترین فضایل و کمالات و شریف ترین صفات جمال است؛ بلکه بالاترین صفات ربوبی و جمیل ترین نشانه های الوهیت است. علم است که انسان را به جوار آفریدگار و پروردگار جهان می رساند و به افق فرشتگان مقرب وارد می کند، و به سرای جاوید و فناناپذیر و به جایگاه کرامت پایدار و همیشگی نائل می سازد. و بر این مطلب عقل و برهان و همه صاحبان ادیان متفقند که: سعادت ابدی و قرب به خدای سبحان بدون آن میسّر نیست، و چه چیز برتر از وسیله دست یافتن انسان به آنهاست.

دیگر از فواید علم در دنیا عزت و اعتبار نزد نیکان و بدان، و نیز نفوذ و تأثیر حکم بر صاحبان اقتدار در جامعه است؛ زیرا طبیعت مردم از خاص و عام بر بزرگ داشت اهل علم و نگاه داشت حرمت آنان و واجب شمردن اطاعت ایشان است. بلکه حیوانات هم، از چهارپایان و درندگان، مطیع و مسخر انسانند؛ زیرا که قوه ادراک و عقل و تمییز به او اختصاص دارد. و اگر یکایک مردم را مورد بررسی قرار دهی هیچ کسی را دارای برتری و فزونی در جاه یا مال یا غیر اینها نخواهی یافت مگر اینکه این برتری و فزونی به قوه تمییز و ادراک به دست آمده است اگر چه از راه مکر و حیله باشد. آیات و اخبار زیادی هم دلالت بر شرافت علم دارند».[25]

سوادآموزی نخستین گام در توسعه فردی و اجتماعی

یکی از دشواری های اساسی در کشورهای در حال توسعه، مسئله بی سوادی است. در کشورهای توسعه یافته میزان بی سوادی در میان افراد بالاتر از 13 سال بین 3 تا 4 درصد است؛ در حالی که این رقم در مورد کشورهای در حال توسعه از مرز 50 درصد نیز بالاتر می رود. در برخی از کشورها از 80 درصد هم فراتر رفته است. ضعف آموزش و پرورش در درجه اول، ناشی از عدم کفایت تعداد معلمین مدارس و کمبود وسایل و امکانات آموزشی است. روشن است که مشکلات در کشورهایی که در آنها جمعیت ها به زبان ها و لهجه های متفاوت گفت وگو می کنند، شدیدتر است. پایین بودن میزان تعلیم عمومی، نتایج اسفباری در زمینه های مختلف فنی، اداری، اجتماعی، اقتصادی به بار آورده است؛ به طوری که در این زمینه ها به میزان ناچیزی متخصص در این کشورها وجود دارد. در کشورهای جهان سوم آموزش به طور ناهماهنگی در میان مردم انتشار یافته است. عوامل جنسیت، شهرنشینی و وضع اقتصادی در سوادآموزی دخالت دارد. به علاوه، مهم تر از همه مسئله فرار مغزها را باید از زمره مسائل کشورهای جهان سوم دانست.

یکی دیگر از دشواری های ممالک جهان سوم در اشاعه دانش، افت تحصیل است، بدین معنی که تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان مدت زیادی از سال را در شهرها و روستاها به کار اشتغال دارند و نمی توانند عملاً از امکانات آموزشی بهره مند شوند؛ زیرا اکثر خانواده ها به درآمد فرزندان محتاج اند. نتیجه اینکه مطالب و مواردی که در این مدارس تدریس و یا آموخته می شود، با نیازهای توسعه این کشورها بی ارتباط است.

در دنیای امروز بی سوادی مترادف با اتلاف منابع و نیروی انسانی است. به موازات پیشرفت علوم و فن آوری، تربیت و به کارگیری درست نیروها در کامیابی برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی مفید و لازم است. آموزش و به کارگیری، از میان بردن جهل، باعث کارآفرینی و انگیزه حضور و مشارکت در عرصه های سیاسی و اجتماعی می گردد و مدیریت آموزشی با همکاری سازمان های مختلف باعث ایجاد سازمان های محلی می شود. ابتدا سوادآموزی و مبارزه با بی سوادی توسط دستگاه هایی چون آموزش و پرورش، جهادسازندگی، جامعه روحانیت، جهاد دانشگاهی و نهضت سوادآموزی به صورت شورایی اداره می شد که هم اکنون زیر نظر سازمان آموزش و پرورش و به صورت یک واحد جدا به کار خود ادامه می دهد.[26]

نقش سواد در توسعه سطح زندگی روستاییان

بالا بردن میزان آگاهی و سطح دانش در بین روستاییان، زمینه را برای فکر کردن آنها به مسائل توسعه و پیشرفت در بعدهای گوناگون و به کارگیری فن آوری های روز فراهم می کند. همچنین باعث ایجاد خلاقیت و ابتکار و ارائه طرح های نو از طرف خودشان می شود. بالابردن سطح سواد عمومی و تقویت آموزش تخصصی در حوزه های فنی و حرفه ای باعث زمینه های کارآفرینی و مانع مهاجرت بی رویه به شهر می شود و از مشکلاتی که در حاشیه نشینی شهری نیز ممکن است بروز کند، جلوگیری می کند. سوادآموزی نیز باید مانند هر طرح دیگری جنبه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی را در نظر بگیرد.

همیشه یاد گذشته واسه همه شیرین بوده مخصوصا روزهایی که ما هم

کوچولو موچولو بودیم

ومجبور بودیم هر شب مشق شب بنویسیم.

یادتونه معلم ها می گفتن 10 دفعه از روی درس تصمیم کبری,دو رنگ,تمیز وخوانا بنویسید.

 

اینجا بود که اشک همه بچه ها در میومد,یکی می گفت آقا می شه 5 بار بنویسیم

,یکی می گفت آقا می شه یه رنگ بنویسیم و...

 

تازه متاسفم واسه اون بچه درس خونها که هر شب می نوشتن وروز بعد معلم دفتر

دانش آموزها رو چک نمی کرد.

 

آخ که چه روزهایی بود

یادش بخیر

مبارزه با بی سوادی در صدای آشنا

جام جم آنلاین: گروه فرهنگ و تمدن شبکه جهانی صدای آشنا، دو ویژه برنامه "الفبا" و "س مثل سواد" را به مناسبت روز جهانی مبارزه با بی سوادی تهیه و تولید کرده است.

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روابط عمومی و امورمخاطبان شبکه جهانی صدای آشنا، "الفبا" در دو بخش، به بررسی روند مبارزه با بیسوادی در ایران و موفقیت کشورمان در این زمینه، و تبیین اهمیت سوادهای نوین در جهان امروز، می پردازد.

حسین یونسی سردبیر و تهیه کننده و زهرا بهروزی گوینده، در این ویژه برنامه همراه شما هستند.

"الفبا"را روز پنجشنبه هفدهم شهریور ساعت 06:00 به وقت تهران برابر با ساعت 01:30 به وقت گرینویچ از کانال آمریکای شبکه جهانی صدای آشنا پخش می شود.

"س مثل سواد" قصد دارد با شناسایی معیار بی سوادی در جهان امروز، راه های چگونگی ریشه کن کردن بی سوادی را بررسی کند و در قالب گفت و گو با صاحب نظران و متخصصان مقوله بی سوادی، و همچنین شهروندان، این موضوع را نیز مورد ارزیابی قرار دهد که آیا با توجه به پیشرفت روزافزون علم و تکنولوژی و تغییر معیار بی سوادی، ریشه کن شدن معضل بی سوادی میسر خواهد شد یا خیر.

مریم یوسفی پور سردبیر و تهیه کننده، در این ویژه برنامه شما را همراهی خواهد کرد.

"س مثل سواد" را پنج شنبه هفدهم شهریور ساعت 16:00 به وقت تهران برابر با ساعت 11:30 به وقت گرینویچ از کانال اروپای شبکه جهانی صدای آشنا بشنوید.

نشانی وب سایت شبکه جهانی صدای آشنا:   www.sedayeashna.ir

 

 

● امام علی(ع): «هیچ گنجی سودمندتر از دانش نیست».[7]

● امام علی(ع): «سواد آموختن به کسی که از آن بی بهره است، صدقه است».[8]

● امام علی(ع): «کمال دین در دانش اندوزی و عمل به آن است».[9]

● امام علی(ع): «ای مؤمن! دانش و ادب، بهای تو هستند، پس در فراگیری آن بکوش!»[10]