بایک شکلات شروع شدمن یک شکلات گذاشتم تودستش اونم یک شکلات گذاشت تودستم من بچه بودم
اونم بچه بودسرمو بالا کردم سرشو بالا کرددیدکه منومیشناسه خندیدم گفت :دوستیم؟گفتم :دوست
دوست ،گفت:تا کجا؟گفتم:دوستی که تا نداره گفت:تا مرگ خندیدمو گفتم:من که گفتم تا نداره گفت:
باشه تا پس از مرگ گفتم:نه نه نه تا نداره گفت:قبول تا اونجا که همه دوباره زنده میشن یعنی زندگی
پسازمرگ باز هم دوستیم؟تا بهشت تاجهنم تاهرجا که باشه منو تو با هم دوستیم خندیدم و گفتم :تو
براش تا هر جا که دلت می خواد یک تا بذاراصلا یک تا بکش از این سر دنیا تا اون دنیااما من اصلا
تابراش نمیزارم نگاه کرد نگاهش کردم باور نمی کرد می دونستم اون می خواست حتما دوستیمون
یک تاداشته باشه دوستی بدون تا رو نمی فهمید!!گفت:بیا برا دوستیمون یک نشونه بذاریم گفتم:باشه تو
بذار گفت:شکلات باشه؟گفتم:باشه هرباریک شکلات میذاشت تو دستم منم یک شکلات می ذاشتم
تودستش بازهمدیگرونگاه میکردیم یعنی که دوستیم دوست دوست من تندی شکلاتامو باز می کردم
میذاشتم تو دهنم تندوتند می مکیدم میگفت:شکموتو دوست شکموی منی و شکلاتشو می ذاشت
توی یک صندوقچه کوچولوی قشنگ میگفتم:بخورش می گفت: تموم می شه می خوام تموم نشه برا
همیشه بمونه صندوقچش پرازشکلات شده بودهیچ کدومشو نمیخوردمن همشو خورده بودمگفتم:اگه
یه روزشکلاتاتو مورچه ها بوخورن یا کرم ها چیکار میکنی؟می گفت:مواظبشون هستم می
گفت:میخوام نگهشون دارم تا موقعی که دوستیمو ،من شکلاتمو می ذاشتم تو دهنمو می گفتم:نه نه نه
نه تا نه دوستی که تا نداره!!یک سال، دو سال، چهار سال،هشت سال،ده سال بیست سالش شده
اون بزرگ شده من هم بزرگ شدم من همه شکلاتامو خوردم اون همه رو نگه داشته اون اومده
امشب تا خداحافظی کنه می خوادبره اون دوردورامیگه:میرم اما زود برمیگردم من که می دونم اون
برنمیگرده یادش رفت به من شکلات بده من که یادم نرفته شکلاتشو دادم تندی بازش کرد گذاشت تو
دهنش یکی دیگه گذاشتم تواون یکی دستش گفتم:بیااین هم آخرین شکلات برای صندوقچه ی
کوچولوت یادش رفته بود یک صندوقچه داره برا شکلاتاشهر دو تا رو خوردخندیدم می دونستم
دوستی اون تا داره اما دوستی من تا نداره مثل همیشه خوب شد همه رو خوردم اما اون هیچ کدوم
رونخوردحالا بایک صندوقچه پر از شکلات های نخورده چیکار می کنه؟«امیدوارم عشقتون تا
نداشته باشه»
خدا یگانه محبوب واقعی،
خداوند سبحان است و دوست داشتن دیگران، همه در راستای محبت به خداوند است.از چند جهت باید سروجان را در هوای جمال و جلال پروردگار سودا کرد.
1- نخستین محبوب در نزد همه ی انسان ها،خود آدمی است و لازمه ی حبّ ذات آن است که خداوند را نیز دوست داشته باشیم، زیرا کسی که خود و خدایش را بشناسد در می یابد که دوام و کمال وجودی اش ازناحیه ی خداوند است و او بنده ای بیش نیست.
2- انسان، مشتاق احسان است و احسان کننده ی حقیقی خداوند متعال است، زیرا این احسان از روی اختیاراست و برای نیازمندی و منفعت طلبی نیست.
3- یکی از اسباب محبت، جمال ظاهری و باطنی است. جمال باطنی، علم و قدرت و وارستگی است و خداوند به همه چیز داناست،و بر همه چیز تواناست،و از هر عیبی وارسته است. از این رو سزاوارترین کسی که باید به او عشق ورزید، حضرت حق است.
ما را سر سودای کس دیگر نیست *** در عشق تو پروای کس دیگـــر نیست
جز تو دگری جـــای نگیرد دردل *** دل جای تو شد جای کس دیگر نیست
خداوند در قرآن می فرماید:«والذین آمنوا اشد حبّاً لله؛ کسانی که ایمان آورده اند، به خدا محبت بیش تری دارند.»
نشانه های محبت به خدا
عشق به خدا، نشانه ها و شاخصه هایی دارد که با آن شناخته می شود و از این طریق گفته ی مدعیان دروغین روشن می گردد. اگر کسی می خواهد بداند دوست دار خداوند سبحان است یا خیر، باید ببیند آیا نشانه های محبت به خدا دراو وجود دارد یا نه؟ در سخن بزرگان به سیزده نشانه اشاره شده است که ما به مهم ترین آن ها می پردازیم:
1- مقدّم داشتن خواست خداوند
دوست حقیقی خداوند، اراده ی او را بر اراده ی خویش مقدّم می دارد و حتی اگر محبوب، هجران را اراده کند، آن را بر وصال ترجیح می دهدف قرآن مجید می فرماید: بگو اگر خدا را دوست دارید، از من پیروی کنید تا خدا دوستتان بدارد.از امام صادق(علیه السّلام) نیز نقل شده است که فرمود:«ما احبّ الله من عصاه؛ خداوند کسی را که نافرمانی کند، دوست ندارد.»
2- یاد خداوند
یاد محبوب برای عاشق، لذت بخش است. دوستان خدا همواره سخن او را می گویند وبا یاد او زندگی می کنند. خداوند به موسی(علیه السّلام) فرمود: ای پسر عمران! دروغ می گوید آن کس که گمان می کند مرا دوست دارد، اما چون شب فرا رسد، چشم از عبادت من فرو بندد، مگر نه این است که هر دلداده ای دوست دارد که با دلدار خود خلوت کند؟
عاقبت دوستی با بدکاران لاابالی
انسان نابخردی که کارهایش عاقلانه نیست، احمق است؛ حرف های سفیهانه می زند و درک و شعور ندارد. امام علیه السلام دوستی با این افراد هم را منع کرده و از آن بر حذر داشته است: از دوستی با احمق و نادان بر حذر باش؛ چرا که او می خواهد به تو سود برساند، اما [ به خاطر حماقتش] به تو زیان می رساند
همان گونه که دوست خوب، آدمی را به سوی کمال رهنمون می شود و سعادت را برایش رقم می زند، دوست بد هم آدمی را به انحراف می کشاند و به جای اینکه پله پله او را به سوی کمال سوق دهد، پله پله به سقوط تباهی می کشاند. امام علی علیه السلام که مسیر پر خطر جاده کمال را به خوبی می شناسد و با تمام گردنه ها و دره های آن آشنایی کامل دارد، خطر کمین ها، گردنه ها، پرتگاه ها و غارتگران را هشدار می دهد تا انسان ها از رهگذر دوست ناباب، به این پرتگاه ها نیفتند و در اثر غفلت به سقوط کشیده نشوند.
دوستی و دوست یابی، ضرورتی اجتماعی است و به همین دلیل، اهداف و شرایطی نیز دارد. از نگاه نهج البلاغه، نمی توان با هر کسی دوست شد؛ کسانی مانند اشرار، افراد فرومایه، دنیاطلب، دروغگو، پست، چاپلوس، بخیل، فاسد، عیب جو، سخن چین، احمق، نادان و منافق، شایستگی دوستی را ندارند.
امام علی علیه السلام در نهج البلاغه ویژگی ها و مشخصات دوست بد و ناپسند را بر می شمارد، آنها را معرفی می کند و خطر هم نشینی با آنها را گوشزد می نماید.
کوته فکران بد کار :
افراد جاهل که کوته فکر و دارای اندیشه ای سست هستند، حتی اگر از نظر رفتاری انسان های شایسته ای هم باشند، اما با هم لایق دوستی نیستند؛ زیرا هم نشینی با این افراد آدمی را به ورطه جهالت و نابودی می کشاند. امام علی علیه السلام فرموده است: از همنشینی با کسی بپرهیز که اندیشه اش سست و ضعیف و کارش زشت ناپسند است 1و در سخن دیگری فرموده است: از دوستی با بد کار بپرهیز که تو را به اندک چیزی می فروشد.2
فاسقان گنهکار
افراد لاابالی و تبهکار که اهل معصیت و خلاف اند، دیگران را نیز همراه خود به سوی گناه می کشانند؛ زیرا همواره به دنبال این هستند که برای خود شریک جرمی بتراشند. انسان همان گونه که از بیمارانی که به بیماری های واگیردار پرهیز می کند، باید از این گونه افراد نیز پرهیز نماید؛ زیرا آلودگی افراد فاسق و فاجر دامن آدمی را هم می گیرد و سبب بدنامی و آلودگی او به گناه و ناپاکی می شود. امام علی علیه السلام خطر دوستی با این افراد را هشدار داده و فرموده است: از مصاحبت و دوستی با فاسقان بپرهیز؛ چرا که بدی به بدی می پیوندد.3 در کلام دیگری نیز فرموده است: از دوستی با فاجر حذر کن؛ چون تو را به بهای اندک می فروشد.4
احمق
انسان نابخردی که کارهایش عاقلانه نیست، احمق است؛ حرف های سفیهانه می زند و درک و شعور ندارد. امام علیه السلام دوستی با این افراد هم را منع کرده و از آن بر حذر داشته است: از دوستی با احمق و نادان بر حذر باش؛ چرا که او می خواهد به تو سود برساند، اما [ به خاطر حماقتش] به تو زیان می رساند.5 امام در سخن دیگری از این افراد این گونه یاد کرده است: با بی خرد و احمق همنشین مباش؛ چرا که کار خودش را در نظر تو زیبا جلوه می دهد و دوست دارد تو هم مانند او باشی.6
وقنی آدمی از دوستی با افراد نابخرد و نادان پرهیز کند، خود به خود به سوی دوستی با خردمندان جذب می شود. هم چنانکه امام علیه السلام فرموده است: گسستن از نادان، برابر پیوند با خردمند است>.
پدید آورنده : نجمه کرمانی ، صفحه 24
اشاره:
از جمله مسائلی که در اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته مسئله دوستی و دوست یابی است. و در سیره معصومین(علیهم السلام)، نیز سفارش بسیاری به دقت در انتخاب دوست شده است. قرآن کریم در این خصوص می فرماید: «و قَیَّضْنا لَهم قُرَناءَ فَزَیَّنوا لَهُم ما بَین ایدیهِم و ما خَلفَهم و حقَّ عَلَیهم القَولُ؛ ما برای آنان همنشینانی قرار دادیم که زشتی ها را از پیش رو و پشت سر آن ها در نظرشان آراستند و فرمان الهی درباره آن ها تحقق یافت». (فصلت/ 25)
رسول اکرم نیز در جمله ای کوتاه و رسا به حساسیت دوستی و دوست یابی اشاره کرد و می فرماید: «المرء علی دین خلیله و قرینه؛ انسان بر کیش دوست و همنشین خود است».1 این نوشتار کوتاه بر آن است تا با نگاهی گذرا به سیره عملی و رفتاری حضرات معصومین (علیهم السلام) دریچه ای به این مهم پیش چشمان مخاطبان خود بگشاید.
رابطه روحی مشترک بین دوستان
دو دوست پس از این که با یکدیگر رابطه صمیمانه دوستی برقرار نمودند کم کم نسبت به هم انس پیدا می کنند، تا آن جا که ناراحتی و غم یکی، سبب ناراحتیِ دیگری می شود. دلیل آن هم این است که رابطه دوستی، نوعی ارتباط عاطفی و روحی با یکدیگر است و این رابطه سبب می شود تا دوستان در غم و شادی هم شریک باشند و از همین روی، در مشکلات و سختی ها نیز به کمک یکدیگر بشتابند. در این باره نوشته اند روزی جابر بن یزید جعفی در محضر امام باقر (علیه السلام) نشسته بود. پس از اندکی گفتگو، در حالی که هر دو سکوت کرده بودند، ناگاه غمگین شد و آهی کشید. از امام پرسید: «گاه بدون این که اتفاق ناگواری افتاده باشد دلم می گیرد و اندوهگین می شوم به گونه ای که آثار آن در چهره من پدیدار می شود در حالی که نه مصیبتی به من رسیده و نه چیز ناراحت کننده ای برای من پیش آمده است، دلیل آن چیست؟»
امام فرمود: «آری ای جابر جعفی! پروردگار، انسان های بهشتی را از گِلی بهشتی و مبارک آفرید و از نسیم روح خویش در آن دمید. به همین دلیل است که مؤمنان با هم دیگر دوست و برادرند. بر این اساس حتی اگر در شهری دور، به دوستِ مؤمنِ انسان، آسیب و یا مصیبتی برسد روح دوستش نیز اندوهگین می شود زیرا روح های آنان به دلیل ایمان، با یک دیگر در ارتباط است، تا بدین وسیله همواره به خاطر دوستی شان از حال هم با اطلاع باشند».2
زیباییِ دوستی با خوبان
در ارتباطات عاطفی، گاه دوستی از مرحله احساسات فراتر رفته و فرد با دیدن فضایل اخلاقی دوست خود آن چنان ارتباط تنگاتنگی با او برقرار می کند که دوری او را نمی تواند تحمل نماید. این موضوع در زندگانی اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) نیز به چشم می خورد. در دوره ای از زندگانیِ آنان، فشارهای دشمنان به قدری زیاد می شود که همگان از آن ها بریده و جز تعداد اندکی، به دوستی با آنان ادامه نمی دهند. این موضوع در بسیاری موارد از جمله در مورد امام مجتبی (علیه السلام) در هنگام شهادت دیده می شود. نوشته اند: امام حسن (علیه السلام) در بستر شهادت آرمیده بود و حاضران در کنارش نشسته و می گریستند. ناگاه اشک او توجه حاضران را جلب کرد. یکی از حاضران که در کنارش نشسته بود. از او پرسید: ای فرزند رسول خدا! چرا شما گریه می کنید با این که فرزند پیامبر خدا(صلی الله علیه وآله) هستید و آن حضرت در شأن و جایگاه بلند شما بسیار سخن گفته و 25 بار با پای پیاده از مدینه تا مکه به زیارت خانه خدا رفته اید و سه مرتبه تمام مال خود را در راه خدا انفاق نموده اید و حتی کفش هایتان را به مستمندان داده اید. با این وصف دلیل گریه شما چیست؟ امام مجتبی (علیه السلام) با بغضی در گلو فرمود: به دو دلیل؛ نخست به دلیل ترس از روز رستاخیز و دوم به خاطر این که از دوستان خوبم که در این دنیا با آنان دوست شدم جدا می شوم.»3 این سخن کوتاه امام نشان می دهد که اساساً دوستی با نیکان تا چه اندازه ارزشمند است. همچنان که امیرالمؤمنین (علیه السلام) نیز در این رابطه می فرماید: «فَقْدُ الأَحِبَّةِ غُربَة ؛ دوری از دوستان صمیمی به بار آورنده غربت است».4
ویژگی دوست خوب
در معارف سترگ اسلامی ما سفارش های بسیاری بر این مفهوم شده است که هر کسی لایق دوستی با مسلمان نیست. درواقع، مسلمان، بیشتر از این که به فکر ایجاد رابطه دوستی باشد می باید به ویژگی های یک دوست خوب دقت نماید تا این دوستی زمینه ساز تعالی و رشد اخلاقی او بشود نه این که او را از آخرت و عمل خیر باز دارد. مردی در محضر رسول خدا نشسته بود که سخن از دوستی و همنشینی با دوست خوب شد. بی درنگ از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پرسید: ای پیامبر خدا! دوستان خوب چه کسانی هستند؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله)، کوتاه اما پرمعنا فرمود: «آن کسی که دیدارش تو را به یاد خدا بیندازد و سخنش بر دانش تو بیفزاید و رفتار او آخرت و ترس از روز جزا را به یاد تو بیندازد»5 این رهنمود کوتاه فرصت خوبی را به دست ما می دهد که بار دیگر در روابط دوستانه خود با دیگران دقیق شویم و دوستی های خود را از این منظر ببینیم که تا چه اندازه برای ما مفید بوده و ما را رشد داده است.
1. ایمان
از نگاه قرآن کریم میزان شخصیت انسانها رابطه مستقیمی با اعتقادات آن ها دارد. کسی که از گوهر با عظمت ایمان بیبهره باشد، شخصیت وی در حدی نخواهد بود که ارزش رفاقت و دوستی را داشته باشد:
2. احترام به مقدسات و مسایل دین
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا الَّذِینَ اتَّخَذُوا دِینَکُمْ هُزُوًا وَ لَعِبًا مِنْ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَالْکُفَّارَ أَوْلِیاءَ … وَ إِذَا نَادَیتُمْإِلَى الصَّلَاةِ اتَّخَذُوهَا هُزُوًا وَ لَعِبًا» (مائده/ 57ـ 58)؛
ای کسانی که ایمان آوردهاید! افرادی که آیین شما را به باد استهزا و بازی می‌گیرند ـ از اهل کتاب و مشرکان ـ را ولیّ خود انتخاب نکنید… آن ها هنگامی که (اذان میگویید و مردم را) به نماز فرامیخوانید، آن را به مسخره و بازی می‌گیرند.
3. راستگویی
یکی از مصادیق مهم اخلاق در زندگی انسان، صداقت و راستگویی است؛ چرا که در حقیقت دروغ خود نوعی نفاقاست و در آیات و روایات بسیار مذموم شمرده شده است و حتی در برخی از روایات کلید تمامی گناهان، دروغ بیان شده است.
(3) «یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» (توبه/ 119)؛
ای کسانی که ایمان آوردهاید! از (مخالفت با فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید.
در تفسیر این آیه شریف آمده است: «صداقت شرط و ملاک اساسی دوستی است و اگر به دوست و همراه انسان، صدیق گفته شده است، به خاطر صداقت او در رفتارش با دوست خود است.»
4. دوستی دوطرفه
اگر انسان قصد دوستی با کسی را دارد، باید ببیند که آیا طرف مقابل هم متمایل به این دوستی هست یا نه؟
«هَا أَنْتُمْ أُوْلَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا یحِبُّونَکُمْ» (آل‌عمران/ 119)؛
شما کسانی هستید که آنها را دوست میدارید، اما آن ها شما را دوست ندارند.
آری، اگر دوستی یک‌طرفه باشد، باعث ذلت و خواری میگردد و هرگز برای انسان سودمند نخواهد بود .
چه خوش بی مهربونی هر دو سر بی که یک سـر مهـربـونی درد سـر بی
5.هماهنگی ظاهر و باطن
همیشه افرادی در جامعه وجود دارند که هزار رنگاند؛ یعنی با هر کسی همان‌گونه سخن میگویند و برخورد می
کنند که او میپسندد و هیچ هدف خاصی را دنبال نمیکنند و به هر رنگی که منافع مادیشان اقتضا کند، در میآیند.
«وَ إِذَا لَقُوکُمْ قَالُوا آمَنَّا وَ إِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیکُمْ الْأَنَامِلَ مِنْ الغَیظِ» (آل‌عمران/ 119)؛
و هنگامی که شما را ملاقات میکنند، (به دروغ) میگویند: ایمان آوردهایم، اما هنگامی که تنها میشوند، از شدتِ خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان میگزند.
تحمل نکردن دیگران و تندخو بودن، باعث می‌شود دوستان از اطراف انسان پراکنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد.
6. خیرخواه بودن
خداوند متعال در قرآن کریم مؤمنان را از دوستی با برخی گروهها همانند اهل کتاب، کفار و منافقین برحذر می
دارد و تعدادی از خواستهها و انگیزههای شوم آنان را اینگونه بیان میفرماید:
«یا ایهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِنْ دُونِکُمْ لَا یأْلُونَکُمْ خَبَالًا وَدُّوا مَا عَنِتُّمْ» (آل‌عمران/118)؛
ای کسانی که ایمان آوردهاید! محرم اسراری از غیر خود، انتخاب نکنید؛ آنها از هر گونه شر و فسادی درباره شما کوتاهی نمیکنند. آنها دوست دارند شما در رنج و زحمت باشید.
7. خوش اخلاقی
یکی از دستورهای دین مبین اسلام، خوش اخلاقی با دیگران است که جایگاه بسیار والایی را داراست. خوش اخلاقی، هم دوستی‌ها را پایدار میسازد و هم در جذب دیگران به سمت خود تاثیر فوقالعادهای دارد:
«ادْفَعْ بِالَّتِی هِی أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِی بَینَکَ وَ بَینَهُ عَدَاوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِی حَمِیمٌ» (فصلت/ 34)؛
بدی را با نیکی دفع کن، ناگاه (خواهی دید) همان کس که میان تو و او دشمنی می‌کند، گویی دوستی گرم و صمیمی است.
تحمل نکردن دیگران و تندخو بودن، باعث می‌شود دوستان از اطراف انسان پراکنده شوند؛ حتی اگر انسان، بهترین مخلوقات و پیامبر باشد:
«فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنْ اللهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ» (آل‌عمران/ 159)؛
به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان (=مردم) نرم (و مهربان) شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده میشدند.
8. طرح دوستی با جنس مخالف ممنوع
یکی از نیازهای انسان که در دوران جوانی ظهور و بروز پیدا می‌کند، ازدواج است که در قرآن کریم از جنبه
های متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است. در این زمینه قرآن کریم تأکید زیادی بر پاک بودن پسر و دختر قبل از ازدواج دارد:
«مُحْصَنَاتٍ غَیرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ» (نساء/25)؛
پس آنها (زنان پاکدامن از بردگان) را با اجازه صاحبان آنان تزویج نمایید و مهرشان را به خودشان بدهید، به شرط آن که پاکدامن باشند، نه به طور آشکار مرتکب زنا شوند و نه دوست پنهانی بگیرند.
«مُحْصِنِینَ غَیرَ مُسَافِحِینَ وَلَا مُتَّخِذِی أَخْدَانٍ» (مائده/5)؛
و زنان پاکدامن از مسلمانان و زنان پاکدامن از اهل کتاب برای ازدواج حلال‌اند، هنگامی که مِهر آنان را بپردازید و پاکدامن باشید، نه زناکار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید.
در این دو آیه خداوند از طرح دوستی با جنس مخالف نهی فرموده است.در آیه اول سخن از ترک دوستی دختران با پسران است و در آیه دوم ممنوع بودن دوستی پسران با دختران مطرح شده است.
در مورد این دو آیه 3 نکته قابل دقت است:
الف- «أخدان» جمع خِِدن، به معنی دوست است؛ اما دوستی‌هایی که دو ویژگی دارند: یکی این که پنهانی هستند و دیگری این که منشأ این نوع دوستی‌ها شهوت و هوای نفس است.
ب- علت جمع آمدن کلمه »أخدان« در آیه این است که وقتی کسی برای فحشا و از روی شهوت دوست برمیگزیند، به یکی یا دو تا قانع نخواهد شد؛ زیرا نفس انسانی هنگامی که به دنبال شهوات برود، حد و توقف ندارد.»(4)
ج- در اینگونه دوستی‌ها صداقت نیست؛ چرا که قرآن دوستی‌هایی را که بر اساس صداقت باشد، «صدیق» مینامد و تعبیر به خدن فقط در این دو آیه آمده است.
امیر مؤمنان علی علیه السلام میفرماید: کسی که شخصیت او بر شما شک برانگیز شد و از دین او اطلاعی نداشتید، به دوستانش نگاه کنید؛ اگر آنان از اهل دین خدایند، پس آن شخص نیز بر دین خداست، ولی اگر دوستان وی بر غیر دین خدا بودند پس بدانید که او نیز هیچ بهرهای از دین خدا ندارد.
ملاک‌های دوست خوب در کلام امام صادق
یک دوست خوب می‌تواند نقش یک بازوی کاری، عاطفی، اخلاقی، اجتماعی و دینی را به خوبی ایفا کند. این مطلب واضح است که اثرپذیری از ناحیه رفیق، بسیار عمیق‌تر و سریع‌تر از ناحیه خانواده است. این مساله خصوصا درباره نوجوانان و جوانان از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و اثرپذیری، در این دو قشر، پررنگ تر جلوه می‌کند.
اگرچه انتخاب دوست، مساله ای نیست که منحصر به یک سن و یا گروه خاصی باشد، ولی اهمیت مساله از آنجا شروع می‌شود که قدرت تشخیص و تعقل هر شخصی از یک سن خاص شروع شده و از یک زمان مشخص است که مسیر انحرافی و اشتباه را از راه درست تشخیص می دهد.
لذا انتخاب یک دوست خوب، می‌تواند شخص را به یک فرجام خطرناک رهنمون کند البته اگر رفیق او نااهل باشد. و یا او را به اوج انسانیت برساند اگر دوستی پاک و وارسته داشته باشد.
حال سوال اینجاست که چگونه باید دوست خود را انتخاب کنیم. شاخصه‌ها و ملاک‌های یک دوست که بتواند دوستی خود را نگه دارد و صداقت خود را نشان دهد، چیست؟ در این نوشتار، به بررسی این موضوع از دیدگاه روایی خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.
شرح حدیثی از حضرت امام جعفرصادق علیه‌السلام
«عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ـ علیه السلام ـ قَالَ لَا تَکُونُ الصَّدَاقَةُ إِلَّا بِحُدُودِهَا فَمَنْ کَانَتْ فِیهِ هَذِهِ الْحُدُودُ أَوْ شَیْءٌ مِنْهَا فَانْسُبْهُ إِلَى الصَّدَاقَةِ وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیهِ شَیْءٌ مِنْهَا فَلَا تَنْسُبْهُ إِلَى شَیْءٍ مِنَ الصَّدَاقَةِ فَأَوَّلُهَا أَنْ تَکُونَ سَرِیرَتُهُ وَ عَلَانِیَتُهُ لَکَ وَاحِدَةً وَ الثَّانِی أَنْ یَرَى زَیْنَکَ زَیْنَهُ وَ شَیْنَکَ شَیْنَهُ وَ الثَّالِثَةُ أَنْ لَا تُغَیِّرَهُ عَلَیْکَ وِلَایَةٌ وَ لَا مَالٌ وَ الرَّابِعَةُ أَنْ لَا یَمْنَعَکَ شَیْئاً تَنَالُهُ مَقْدُرَتُهُ وَ الْخَامِسَةُ وَ هِیَ تَجْمَعُ هَذِهِ الْخِصَالَ أَنْ لَا یُسْلِمَکَ عِنْدَ النَّکَبَات» (1)
فى الکافى، عن الصّادق (علیه‌السّلام): «لا تکون الصّداقة الاّ بحدودها». صداقت مرزهایى دارد که اگر این خطوط اصلى و این مرزها وجود داشت، صداقتى که آثار فراوان شرعى و برادرى شرعى بر آن مترتب است، مترتب خواهد شد؛ والاّ نه. «فمن کانت فیه هذه الحدود او شى‌ء منها فانسبه الى الصّداقة». حالا اگر همه حدود هم نبود، بعضى از این خطوط و مرزها باید باشد تا صداقت صدق کند.
«و من لم یکن فیه شى‌ء منها فلا تنسبه الى شى‌ء من الصّداقة فأوّلها ان تکون سریرته و علانیته لک واحدة». اول این است که ظاهر و باطنش با تو یکسان باشد. اینجور نباشد که در ظاهر اظهار دوستى کند، [اما] در باطن با تو دشمن باشد؛ یا اینکه دوست نباشد حداقل خیر تو را نخواهد. این اولین شرط صداقت است.
«و الثّانیة ان یرى زینک زینه و شینک شینه»؛ [دوم اینکه] آنچه را که زینت توست، زینت خود بداند؛ آنچه عیب توست، عیب خود بداند. اگر شما به مقام علمى دست پیدا میکنید، یا یک کار برجسته‌اى میکنید که زینت براى شماست، این را براى خودش زینت بداند. اگر خداى نکرده چیزى در شما هست، صفتى، کارى، عملى که موجب عیب شماست، این را عیب خودش بداند؛ که طبعاً آثارى بر این مترتب است: سعى می‌کند برطرف کند، سعى می‌کند آن را پنهان کند. اینجور نباشد که منتظر بماند تا شما یک لغزشى پیدا کنید، خوشحال بشود از این لغزش. صداقت این نیست.
خدایا کاش با هر بنده ات یک زیرنویس هم خلق می کردی ؛
اینجا هیچکس هیچکس را نمی فهمد؛
به جان خودت راست می گویم!
ملاکهاى دوست خوب
در آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) ملاک هایى براى دوست خوب بیان گشته که به طوراختصار ذکر مى نماییم و شما مى توانید راجع به هر ملاک مفصلا مطالعه وفکر نمایید:
1- کسى که به یاد خدا باشد و هدفش جز رسیدن به او نیست،(1)
2- عاقل باشد حضرت على (علیه السلام) فرمودند: بیشتر این دوستى و خوبى ها در همراهى و دوستى با صاحبان عقل و درایت است،(2)
مولوى داستان دوستى مردى با خرس را که مصداق بى خردان است به شکل زیبایى بیان مى نماید،(3)
3- خیانت کار نباشد
4- ستمکار نباشد
5- سخن چین نباشد
امام صادق (علیه السلام) فرمودند: از سه گروه بر حذر باش شخص خیانت کار، شخص ظالم، انسان سخن چین. زیرا کسى که به نفع تو به دیگران خیانت نماید، روزى خواهد آمد که به خودت نیز خیانت کند وشخصى که به جانب دارى از تو حق دیگران را پایمان نماید و عادت به ظلم پیدا کند بالاخره به تو نیز ظلم خواهد نمود و انسان سخن چین، همان طور که سخن دیگران را پهلوى تو مى آورد، سخن تو را نیز نزد اغیار خواهد برد،(4)
6- آن چه براى خود مى پسندد براى تو نیزبپسندد و آنچه را که براى خویش نمى خواهد براى تو نیز نخواهد. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود: در مصاحبت و رفاقت کسى که آن چه را براى خودمى خواهد براى تو نخواهد، هیچ خیر و فایده اى وجود ندارد،(5)
آنچه نفس خویش را خواهى حرامت سعدیا
گرنخواهى همچنان بیگانه را و خویش را
7- قاطع رحم نباشد
امام باقر (علیه السلام) فرمودند: ((پدرم امام سجاد (علیه السلام) مرا نصیحت فرمود که اى پسرم از رفاقت باکسانى که قطع رحم مى کنند بپرهیز زیرا من آنها را در قرآن شریف سه بارمورد لعن و نفرین پروردگار یافتم))،(6) شخصى که با نزدیکان خود نتواند معاشرت و هم زیستى صحیح داشته باشددر حالى که آنان با وى از یک خانواده و فرهنگ و گوشت و خون مى باشند، چگونه مى توان انتظار داشت با غیر فامیل رفاقت صمیمانه داشته باشند.
8- عیب جو نباشد
امام على (علیه السلام) فرمود: ((از رفاقت و نشست و برخاست باکسانى که عیب جو هستند و همیشه به دنبال نقاط ضعف دیگران مى باشند، پرهیز کن زیرا دوست چنین اشخاصى از ضرر آنان سالم نمى ماند و خود نیزطعمه عیب جویى هاى آنان خواهد شد))،(7)
پینوشتها:
1) سوره کهف، آیه 28
2)غررالحکم، حرف الف
3) مثنوى معنوى، دفتر دوم، ابیات 1932- 2124
4) بحارالانوار، ج 75، ص 229
ملاک های قرآنی تشخیص دوست از دشمن
انسانها به همان اندازه که نیازمند دوستان وراه ها وملاک هایی برای شناخت دوست هستند به همان اندازه نیز نیاز مند راه های شناسایی دشمن وملاک هایی برای شناخت آنان می باشد قرآن کریم می فرماید :شناسایی دشمنان وآماده سازی برای مقابله با آنان امر ی ضروری ولازم است وهدایت ومصونیت از انحراف در زندگی ودست یابی به کمالات وخوشبختی دنیوی واخروی نقش وجایگاه خاصی دارد داشتن ملاک هایی برای شناسایی دشمن از آنجایی لازم است که بسیاری از دشمنان برای دست یابی به اهداف خود رفتاری را در پیش می گیرند که انسان کمتر می واند آنهارا بعنوان دشمن شناسایی کند لذا با توجه به موارد فوق ذیلاً با توجه به آموزه های قرآنی به شناسایی ملاک هایی برای شناسایی دشمن می پردازیم :
دشمنی در مقابل دوستی ومحبت قرار دارد ودشمنی در اصل به معنی بیزاری ،نفرت ،عداوت ،کراهت ،وخصومت است رفتا رهایی که یک دشمن انجام می دهد در سطوح مختلف وگونا گونی است ودرجه آن از نظر دشمنی متفاوت است در آیه 2سوره ممتحنه آزار واذیت رسانی در صورت سلطه بر دیگری را بعنوان دشمنی می شناسد ودر آیه 2سوره مائده دشمنی را به معنی تحقیر وتوهین به مردم در هنگام سلطه جویی وچیرگی هما تعدی وتجاوز به حقوق دیگران می شناسد ودر آیات 57و58سوره زخرف جدال ودرگیری کلامی را بعنوان دشمنی می شناسد ودر آیات 22اعاف و117تا 121سوره طه فریبکاری ونیرنگ بعنوان دشمنی معرفی می نماید در آیه 5از سوره یوسف مکر وحیله را بعنوان دشمنی معرفی می کند ودر آیه 103سوره آل عمران جنگ ویرانگر را بعنوان دشمنی به انسانها یاد آوری می نماید اینها نمونه هایی از رفتار دشمنان است که خداوند در این آیات قرآنی به آنها اشاره نموده است . خداونددر آیات 43و45سوره نساء مارا به این نکته توجه می دهد که انسانها به علل واسباب درونی وبیرونی ناتوان از شناخت دشمنان ودارای محدودیت آگاهی نسبت به آنان هستند این مسئله موجب می شود که به سادگی نتوان همه دشمنان را شناسایی نمود زیرا برخی از آنان از راه مکر وحیله وفریب ونیرنگ واز راه دوستی وارد می شوند که امکان شناسایی آنان را کاهش می دهد وموقعیت شخص را در خطر می اندازد آیه 8از سوره توبه تبیین می کند که برخی از دشمنان با پنهان کردن دشمنی وکینه خود نسبت به دیگری موجب می شوند تا انسان از شناسایی دشمن باز بماند ودر دام فریب ونیرنگ آنان قرار گیرد ونتواند دشمن وکینه های آتش افروز آنهارا ببیند خداوند در آیه 118سوره آل عمران می فرماید : شناخت دشمن عامل مهمی برای مصونیت یابی از توطئه های آنان است .
مهمترین ملاک ها ومعیارهای دشمن شناسی طبق آیات قرآنی به شرح زیر است :
1- بدخواهی : خداوند در آیات 118تا 120سوره آل عمران از بدخواهی دشمنان بعنوان یک ملاک ومعیار شناسی یاد می کند وخواهان توجه به این مهم می شود زیرا اصولاً دشمن هرگز خواهان خیر وخوبی برای انسان نیست وهر کاری که می کند از روی به رنج افتادن اوست آرزوی دیرین دشمن رنج وزحمت دیگری است وانسانهایی که دوست آدمی هستند هرگز بد خواه انسان نیستند
2- گفتار بغض آلود : بغض همان کینه ونفت درونی وبیزاری از کسی ویا چیزی است کسانی که نسبت به دیگری دشمنی دارند خشم ونفرت خویش را در کلام وسخن خود به خوبی آشکار می سازند ودر آیه 118سوره آل عمران آمده که با لحن کلام افراد می توان بغض ونفرت آنان را دریافت
3- نفاق ودورویی : در رفتار وگفتار از دیگر ملاک هایی است که خداوند برای شناسایی دوست از دشمن بیان می کند دشمنان برخلاف آنچه که می گوین عمل می کنند میان کلام ورفتارشان یگانگی وجود ندارد در سخنان خود بسیار شیرین زبان وخیر خواه حتی کاسه داغ تر از اش می شوند در دلسوزی دایه ای مهربان تر از مادر می شوند خداوند در آیات 118سوره آل عمران و81و82سوره نساء اینگونه انسانهارا دشمنان خطر ناکی معرفی می نماید
4- دعوت به بدعت : دشمنا ن زیرک هرگز آنچه را که در دل دارند بروز نمی دهند وراه شناسایی آنان دشوار است اما رفتارهایی از خود نشان می دهند که می توان کارشناسایی را آسان کند آنها با همه امور هنجاری وعقلانی وعقلایی که نظم وامنیت را را به کسی یا جامعه می بخشد مخالفت می کنند تمام تلاش خودرا بکار می گیرند تا انسانها وجامعه از نظم وامنیت وآسایش وهنجارها دور باشد خداوند در آیات 168و169سوره بقره تلاش برای واداشتن مردم به بدعت گذاری وتغییر ارزشها وتصرف در اصول ومبانی جامعه را کاری شیطانی دانسته وآنرا ملاک ومعیاری برای دشمن شناسی معرفی می کند
5- دعوت به فحشاء ومنکرات :دشمن همواره در این اندیشه است تا از طریق نیروهای داخلی وهمراهی فریب خوردگان گام هایی برای تسلط یا رنج افکنی مردم بردارد کسانی که مردم وجامعه را به فحشاء ومنکرات دعوت می کنند خیر خواه ودوست مردم نیستند خداوند در آیات 168و169سوره بقره می فرماید یکی از نشانه های دشمن دعوت هایی است که دشمنان در قالب های مختلف برای فحشاء ومنکر دارند
6- دعوت به زشتیها: اصولاً دشمن راحتی وآسایش را برای مردم نمی خواهد واز اینکه شخص یا جامعه در آرامش باشن اظهار ناراحتی می کند
7- فساد گری : از دیگر ملاک های دشمن شناسی فساد گری سات دشمن بدخواه مردم است می کوشد تا در زمین وجامعه فساد براه اندازد می خواندآسایش وآرامش را در جامعه از بین ببرد خداوند در آیات 204و205سوره بقره می فرماید انسانهای هوشیار کسانی هستند که با تفکر وتدبر در رفتارهای دشمن وی را می شناسد واجازه فعالیت را از او سلب می کنند
8- زمین سوخته ک دشمن نسبت به رشد وشکوفایی ملت ها حساس است از این رو در برنامه خود زمین سوخته را به عنوان یک راهبرد در نظر دارد یعنی به این فکر است اگر توانست بر سرزمینی تسلط پیدا کند هیچ اما اگر نتوانست تسلط پیدا نماید به فکر نابودی کشتزارها ومنابع شکوفایی تمدنها می افتد
9- نسل کشی : دشمن تخریب کشتزارها وطرح زمین سوخته وایجاد کمبودهای غذایی ودارویی ومانند آن وبلکه افزایش فحشاء وفساد وتبهی وهمجنس گرایی وزنا را برای این انجام می دهد تا نسل انسانهارا از بین ببرد وجامعه را نابود نماید در آیه 89سوره توبه هدف شمنان نابودی اسانها ومسلمانان مطرح شده ودر آیات 204و205سوره بقره می فرماید نباید به سادگی از کنار بدعت ها وتشویق به منکرات وناهنجاریهای اخلاقی واجتماعی آنان گذشت دعوت به شورش وجنگ برای آن است که نسل انسانها از بین برود
ساکت و ساده و سبک بود.قاصدکی که داشت می رفت.فرشته ای به او رسید و چیزی گفت.قاصدک بی تاب شد و هزار بار چرخید و چرخید و چرخید.قاصدک رو به فرشته کرد و گفت:اما شانه های من ظریف است.زیر بار این خبر می شکند.من نازک تر از آنم که پیامی این چنین بزرگ را با خودم ببرم.
فرشته گفت:درست است،آنچه تو باید بر دوش بکشی ناممکن است و سنگین حتی برای کوه!اما تو می توانی،زیرا قرار است بی قرار باشی.
فرشته گفت:فراموش نکن،نام تو قاصدک است و هر قاصدکی یک پیامبر.
آن وقت فرشته خبر را به قاصدک داد و رفت و قاصدک ماند و خبری دشوار که بوی ازل و ابد می داد.
نسل جوان ما مزایائی دارد و عیبهائی . زیرا این نسل یک نوع ادراکات و احساساتی دارد که درگذشته نبود و از این جهت باید به او حق داد . در عین حال یک انحرافات فکری و اخلاقی دارد و باید آنها را چاره کرد . چاره کردن این انحرافات بدون در نظر گرفتن مزایا یعنی ادراکات و احساسات و آرمانهای عالی که دارد و بدون احترام گذاشتن به این ادراکات و احساسات میسر نیست
باید به این جهات احترام گذاشت . رو در بایستی ندارد . در نسل گذشته فکرها این اندازه باز نبود ، این احساسات با این آرمانهای عالی نبود . باید به این آرمانها احترام گذاشت . اسلام به این امور احترام گذاشته است . اگر ما بخواهیم به این امور بی اعتنا باشیم محال است که بتوانیم جلوی انحرافهای فکری و اخلاقی نسل آینده را بگیریم
روشی که فعلا ما در مقابل این نسل پیش گرفتهایم که روش دهان کجی و انتقاد صرف و مذمت است و دائما فریاد ما بلند است که سینما اینطور ، تاتر ، اینطور ، مهمانخانه های بین شمیران و تهران اینطور ، رقص چنین ، استخر چنان ، و دائما وای وای میکنیم درست نیست . باید فکر اساسی برای این انحرافها کرد
درد این نسل را باید درک کرد
فکر اساسی به اینست که اول ما درد این نسل را بشناسیم ، درد عقلی و فکری ، دردی که نشانه بیداری است یعنی آن چیزی را که احساس می‌کند و نسل گذشته احساس نمیکرد . مولوی میگوید :
حسرت و زاری که در بیماری است
وقت بیماری هم از بیداری است
هر که او بیدارتر پر دردتر
هر که او هشیارتر رخ زردتر
در گذشته درها به روی مردم بسته بود . درها که بسته بود سهل است ، پنجره ها هم بسته بود . کسی از بیرون خبر نداشت ، در شهر خود که بود از شهر دیگر خبر نداشت ، در مملکت خود که بود از مملکت دیگر خبر نداشت
امروز این درها و پنجره ها باز شده ، دنیا را میبینند که رو به پیشرفت است ، علمهای دنیا را میبینند ، قدرتهای اقتصادی دنیا را میبینند ، قدرتهای سیاسی و نظامی دنیا را میبینند ، دموکراسیهای دنیا را میبیند ، برابریها را میبیند ، حرکتها را میبیند ، قیامها و انقلابها را میبیند ، جوان است ، احساسش عالی است ، و حق هم دارد ، میگوید ما چرا باید عقب ماندهتر باشیم .
به قول شاعر :
سخن درست بگویم نمیتوانم دید
که میخورند حریفان و من نظاره کنم
دنیا اینطور چهار اسبه به طرف استقلال سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و عزت و شوکت و حرمت و آزادی میرود و ما همین جور خواب باشیم ، یا از دور تماشا کنیم و خمیازه بکشیم ؟ ! نسل قدیم این چیزها را نمیفهمید و درک نمیکرد . نسل جدید حق دارد بگوید چرا ژاپن بتپرست و ایران مسلمان در یکسال و یکوقت به فکر افتادند که تمدن و صنعت جدید را اقتباس کنند و ژاپن رسید به آنجا که با خود غرب رقابت می‌کند و ایران در این حد است که میبینیم ؟ ! ما و لیلی همسفر بودیم اندر راه عشق او به مطلبها رسید و ما هنوز آوارهایم آیا نسل جدید حق دارد این سؤال را بکند یا نه ؟ . نسل قدیم سنگینی بار تسلطهای خارجی را روی دوش خود احساس نمیکرد ، و نسل جدید احساس می‌کند . آیا این گناه است ؟ . خیر گناه نیست بلکه خود این احساس یک پیام الهی است . اگر این احساس نبود معلوم میشد ما محکوم به عذاب و بدبختی هستیم .
حالا که این احساس پیدا شده نشانه اینست که خداوند تبارک و تعالی میخواهد ما را از این بدبختی نجات بدهد
در قدیم سطح فکر مردم پائین بود ، کمتر در مردم شک و تردید و سؤال پیدا میشد ، حالا بیشتر پیدا می‌شود . طبیعی است وقتی که فکر ، کمی بالا آمد سؤالاتی برایش طرح می‌شود که قبلا مطرح نبود . باید شک و تردیدش را رفع کرد و به سؤالات و احتیاجات فکریش پاسخ گفت . نمیشود به او گفت برگرد به حالت عوام ، بلکه این خود زمینه مناسبی است برای آشنا شدن مردم با حقایق و معارف اسلامی . با یک جاهل بیسواد که نمیشود حقیقتی را به میان گذاشت . بنابراین در هدایت و رهبری نسل قدیم که سطح فکرش پائینتر بود ما احتیاج داشتیم به یک طرز خاص بیان و تبلیغ و یکجور کتابها ، اما امروز آن طرز بیان و آن طرز کتابها به درد نمیخورد ، باید و لازم است رفورم و اصلاح عمیقی در این قسمتها به عمل آید ، باید با منطق روز و زبان روز و افکار روز آشنا شد و از همان راه به هدایت و رهبری مردم پرداخت
21تیر91
