خواجه عبدالله انصاری

خواجه عبدالله انصاری در چنین روزی در سال 396 هـ.ق به دنیا آمد و در سال 481 هـ.ق در گذشت. وی پرورش یافته مکتب خراسان بود. اساس مکتب تصوف خراسان، جمع شریعت و طریقت و مبارزه با انحراف و بدعت بود. این مکتب به‌ویژه بر نقل اقوال مشایخ تکیه داشت. خواجه عبدالله انصاری در همین مکتب پرورش یافته و به مبادی و اصول آن وفادار مانده بود. کار مهم خواجه عبدالله تدوین منازل طریقت و مقامات سلوک عرفانی بود؛ در درجه‌بندی مقامات، ترتیب تازه‏ آورد و در این ترتیب بر کیفیات باطنی و اشراقی انحصار نکرد، بلکه اخلاق و آداب زندگی متعارف را نیز دخالت داد تا هر فرد صوفی، در عین حفظ پیوند با زندگی، سیر معنوی داشته باشد و طریقت را با شریعت همراه کند.

 

تولد خواجه عبداللّه انصاری رحمه الله

پدید آورنده : ، صفحه 119
 

شنبه

p. 18

حنجره آبی تغزّل

امیر مرزبان

الهی! اگر عبداللّه را خواهی گداخت، دوزخی دیگر باید آلایش او را، و اگر خواهی نواخت، بهشتی دیگر باید آسایش او را...

این کلمات بهاری و دمی است که از حنجره آبی تغزل، دری به ملکوت گشوده بود. هرجا که در طول تاریخ، این خاک خسته، بهانه بغض می گرفت، ناگاه از پنجره اشراق، نوری می آمد و زمین را خندان می کرد.

خسته ترین شعر آسمان، لحظه هایی است که صدای کسی از اولیاءاللّه را نمی شنود و این محال است؛ آسمان هیچ وقت خسته نخواهد شد.

مردی امروز می آید که مناجات را رنگ تازه ای خواهد داد؛ مردی از نسل پاک ترین انصار عشق.

مردی می آید که دُعا را شکوهی تازه خواهد داد.

مردی که خدا، این چنین جستجو می کرد که: «روزگاری او را می جستم، خود را می یافتم؛ اکنون خود را می جویم، او را می یابم».

و او خودش را گم کرد تا خدا در لحظه لحظه اش جاری شود.

عبداللّه انصاری، مناجات عشق می خواند سال ها و خود عشق در او تجسم می یافت.

شاید در پس آن همه راز و نیاز، پرده های ملکوت را که برایش بالا می زدند، چیزی جز خود نمی دید؛ درست مثل سیمرغ هایی که در قاف جنون لانه دارند. دل کندنی نیست که بنشینی و مناجات های خواجه را بخوانی؛ که نمی شود از این همه شیرینی دل کند.

مهربانترین مهربانانِ جهان را خوانده این مرد. با شادترین و غمناک ترین لحظه های اُنس، خود داشت.

امروز، زادروز مردی است که ستاره های شب، از دیدنش شادمان می شوند. او که عشق را معنایی دیگر می داد، او که در عشق تکثیر شد و در عشق معنا یافت.

عاشق سالک، فقط نوری ازلی می بیند و لاغیر، و در پرتو نور، بهانه خورشید خواهد گرفت.

ای عزیز! بهشت و دوزخ بهانه است، مقصود، خداوند خانه است. ای بهشت! سر تو ندارم؛ مرا درد سر نده، ای دوزخ! تن تو ندارم؛ از خود خبرم مده».

و این چنین بود که کلمات این مرد، جاودانه خواهد شد؛ زیرا که نه از خاک، که از افلاک هم گذشته بود و به دوست رسیده بود و خداوند از بس که مهربان است، دست هایش را تبرک نمود و کلماتش را بر آسمان و زمین نشان داد و ستاره صبح را به نام او روشن کرد.

 

دوم شعبان: 

شیخ الاسلام ابواسماعیل عبدالله بن منصور مشهوربه خواجه عبدالله انصاری، نویسنده، شاعر، محدث و مفسرپرآوازه قرن 5 هجری قمری درشهرهرات متولد شد. او ازاعقاب ابوایّوب انصاری صحابی معروف پیامبراکرم(ص) بود. شیخ انصاری ازکودکی زبانی گویا، طبعی روان و حافظه ای قوی داشت. او پس از تحصیل علوم دینی و ادبی راهی سفرشد و دربازگشت با شیخ ابوالحسن خَرَقانی ملاقات و مباحثه کرد. خواجه عبدالله انصاری درتصوف از شیخ خَرَقانی تعلیم گرفت و جانشین او بشمارمی رفت. شیخ انصاری آثارمنظوم و منثور فراوانی به زبانهای عربی و فارسی دارد که مشهورترین آنها «مناجات نامه، ذمُّ الکلام و مَنازلُ‌ السّائرین» است. این عارف دانا سرانجام درذیحجه سال 481هجری قمری بدرود حیات گفت و درگازُرگاه هرات به آغوش خاک سپرده شد.

 

 

 

زندگی نامه خواجه عبدالله انصاری

 

ابو اسماعیل عبد الله بن ابو منصور مست  النصاری  معروف به خواجه عبدالله انصاری و پیر هرات از مشایخ و علمای بزرگ بود .به شیخ ابو الحسن  خرقانی اخلاص و ارادت ویژه داشت .

خواجه عبدالله محمد بن انصاری هروی سال 384 -396 هجری - در زمان سلطنت آلب ارسلان سلجوقی و وزارت خواجه نظام الملک وزیر دانشمند و دانش پرور و هنر شناس وی در یکی از دهات طوس متولد شد و در سال 481 هجری قمری درگذشت خواجه عبدالله انصاری نابغه ایست که به شامخ ترین قلل انسانیت دست یافته و اگر نظم و نثر وی تا بدین حد دلنشین است از جادوی عشق و ایمان اوست ایمان مردی که از سر منزل طلب گذشته و هفت خوان هولناک را بدون بیم و تردید پشت سر نهاده تا به چشمه آب حیات و به کیمیای سعادت و زندگی جاویدان رسیده است.

وی یکی از بزرگترین کیمیاگران مشرق زمین است که قلمرو دست نیافتی او را شکوهی است که گذشت زمان در آن تاثیر نمی کند و هر سخنی از وی دنیای عظیم و پر جلالی را در پیش روی ما می گشاید و ما در این مقال نه امکان و نه فرصت و نه سودای و پایه آن را داریم که در حکمت اشراق وعرفان سخن گوئیم.

خواجه عبدالله انصاری از گویندگان و شعرای بسیار بلند پایه است که کلام او از دل برآمده و بر دل می نشیند و نثر وی نیز به روانی خود نوعی شعر به شمار می آید.

ادبیات برای وی یک مقوله تجملی یا راهی برای ارتزاق و رسیدن به دولت و مکنت نیست . بلکه رازگوی اسراری است که سینه هایی سوخته و شرحه شرحه می توانند آنها را در خود بگیرند. او از این وسیله علیه غاصبین حقوق مردم نیز استفاده می کند . خواجه عبدالله انصاری عارف وارسته ای دشمن دغلکاری و نیرنگ و خود فروشی است و از بزرگترین محدثین عالم اسلام نیز شمرده می شود. به لقب شیخ الاسلام معروف بود و از نوادگان ابوایوب انصاری می باشد قدرت وی در علم و ادبیات عرب نیز بگواهی کتبی که به زبان عربی نوشته از جمله کتب : ذوالکلام و منازل السایرین برای مردی که بطور کلی هیچ مکتبی از صرف و نحو بطور کامل ندیده شگفت آور است . 

 

- تقسیم رفتار و کردار و معاملات و آن نیز دارای ده باب است :

1- رعایت 2- مراقبت 3- حرمت ها 4- اخلاص 5- تهذیب 6- استقامت 7- توکل 8- تفویض ( تفویض الامر الی اله) 9- ثقه و اعتماد و اطمینان 10- تسلیم

1. تقسم ابواب الاخلاق :

اخلاق هم دارای ده باب است :

1. صبر
2. رضا
3. شکر
4.  حیاء
5. صدق
6. ایثار
7. خلق
8. تواضع
9. فتوت
10. انبساط

 

1.  تقسیم الاصول و آنرا ده باب است :
2. قصد
3. عزم
4. اراده ها
5.  ادب
6. یقین
7. انس
8. ذکر
9. فقر
10. غنا
11. مقام

1.  تقسیم وادیها و آنرا نیز ده باب است :
2. وادی احسان
3. وادی علم
4. وادی حکمت
5.  بصیرت
6. فراست
7.  تعظیم
8. الهام
9. مسکنت
10. وادی طمانینه
11. وادی همت

 

الهی بهشت بیتو جای شادی نیست و جز از دوستی تو روی آزادی نیست.

الهی دلی ده که در حرص و آز بر ما باز نشود و قناعتی ده که چشم امید ما جز بروی تو باز نشود.

الهی دستم گیر که دست آویز ندارم و عذرم بپذیر که پای گریز ندارم.

الهی تحقیقی ده که از دنیا بیزار شویم و توفیقی ده که در دین استوار شویم .

الهی تو بساز کار من و منگر بکردار من ! الهی تو بساز که دیگران ندانند و تو بنواز که دیگران نتوانند.

الهی دلی ده که طاعت افزون کند و توفیق طاعتی که به بهشت رهنمون کند .

الهی دلی ده که در آن آتش هوی نبود و سینه ای ده که در آن رزق و ریا نبود.

الهی دیده ای ده که جز ربوبیت تو نه بیند و دلی ده که داغ عبودیت تو گزیند و نفسی که حلقه عبودیت تو در گوش کند و جانی ده که زهر حکمت تو نوش کند.

الهی یافت تو آرزوی ما است و دریافت تو نه بقوت بازوی ما است . آنرا که خواندی واسطه ای در میان نبود و آنرا که راندی هیچ گناهی نکرده بود .

الهی نچه تو کشتی آب ده و آنچه عبداله را کشت بر آب ده !

3

الهی ما را در دنیا معصیت می کردیم حبیب تو محمد (ص) غمگین میشد و دشمن ابلیس شاد، الهی اگر فردا عقوبت کنی باز حبیب الله العالمین دوست تو محمد (ص) اندوهگین شود و دشمن تو و ما شاد گردد.

الهی دو شادی به دشمن مده و دو اندوه بر دل دوست خود محمد (ص) منه.

الهی اگر پرسی حجت نداریم و اگر بسنجی بضاعت نداریم و اگر بسوزی طاقت نداریم .

مائیم همه مسلمان بیمایه و همه از طاعت بی پیرایه و همه محتاج و بی سرمایه الهی چون نیکان را استغفار باید کرد ، نانیکان را چه باید کرد ؟

الهی مبینی و میدانی و برآوردن می توانی . الهی چون همه آن کنی که می خواهی پس از این بنده مفلس چه می خواهی . الهی آمرزیدن مطیعان چه کار است . کرمی که همه را نرسد چه مقداب است ؟

الهی آفریدی رایگان و روی دادی رایگان . پس بیامرز رایگان که تو خدایی نه بازرگان .

الهی محبت تو بجان است . محبت دوستان تو هم بجان است و با غیر ایشان تاب جان است .

الهی به حور قصور ننازیم اگر نفسی با تو پردازیم ، اگر بدوزخ بری دوی دار نیستیم و اگر به بهشت بری خریدار نیستیم.

الهی دعا بدرگاه تو لجاج است ، چون دانی که بنده به چه محتاج است.

الهی عبداله کاش خاک بودی تا نامش از دفتر جهان پاک بودی.

الهی همه از تو ترسند و عبداله از خود زیرا که از تو نیکی آید و از عبداله بدی.

الهی اگر چه نور در عبادت است ، اما کار به عنایت است .

منبع : مردان پارس -بزرگان سرزمین پارس

مستندات : تذکره ریاض العارفین اثر رضا قلی خان هدایت & ویکی پدیا & شبکه جهانی جام جم

 خرداد 92